Types/retinoblastoma/patient/retinoblastoma-treatment-pdq

Retinoblastomany bejermek wersiýasy

Retinoblastoma barada umumy maglumat

Esasy pikirler

• Retinoblastoma, retinanyň dokumalarynda zyýanly (rak) öýjükleriniň emele gelýän keseli.

• Retinoblastoma nesil yzarlap bolmaýan görnüşlerde ýüze çykýar.

• Retinoblastomanyň iki görnüşi üçin bejergide genetiki maslahat berilmelidir.

• Retinoblastomanyň maşgala taryhy bolan çagalarda retinoblastomany barlamak üçin göz synaglary bolmaly.

• Mirasdar retinoblastoma eýe bolan çagada üç taraplaýyn retinoblastoma we beýleki rak keselleri bar.

• Retinoblastomanyň alamatlaryna "ak okuwçy" we göz agyry ýa-da gyzarmak degişlidir.

• Retinany barlaýan synaglar, retinoblastomany anyklamak (tapmak) we diagnoz goýmak üçin ulanylýar.

• Käbir faktorlar çaklama (dikeldiş mümkinçiligi) we bejerginiň usullaryna täsir edýär.

Retinoblastoma, retinanyň dokumalarynda zyýanly (rak) öýjükleriniň emele gelýän keseli.

Retina, gözüň arka tarapyny çyzýan nerw dokumasydyr. Retina ýagtylygy duýýar we optiki nerw arkaly beýnine şekil iberýär.

Gözüň anatomiýasy, gözüň daşyny we içini, sklera, kornea, iris, silili beden, horid, retina, witre degişme we optiki nerw ýaly zatlary görkezýär. Witrus gülküsi gözüň merkezini doldurýan jeldir.

Retinoblastoma islendik ýaşda bolup bilse-de, köplenç 2 ýaşdan kiçi çagalarda ýüze çykýar. Rak bir gözde (birtaraplaýyn) ýa-da iki gözde (ikitaraplaýyn) bolup biler. Retinoblastoma gözden ýakyn dokumalara ýa-da bedeniň beýleki ýerlerine seýrek ýaýraýar.

Kawitar retinoblastoma, çişiň içinde boşluklar (boşluklar) emele gelýän retinoblastomanyň seýrek görnüşidir.

Retinoblastoma nesil yzarlap bolmaýan görnüşlerde ýüze çykýar.

Çaga aşakdakylaryň biri dogry bolanda retinoblastomanyň miras galan görnüşine eýe hasaplanýar:

• Retinoblastomanyň maşgala taryhy bar.

• RB1 geninde belli bir mutasiýa (üýtgeşiklik) bar. RB1 genindäki mutasiýa ene-atadan çaga geçip biler ýa-da göwreliligiň öň ýanynda ýa-da göwrelilikden soň ýumurtga ýa-da sperma bolup biler.

• Gözde birden köp çiş bar ýa-da iki gözde bir çiş bar.

• Bir gözde çiş bar we çaga 1 ýaşdan kiçi.

Mirasdar retinoblastoma diagnoz goýlandan we bejerilenden soň, täze çişler birnäçe ýyllap döräp biler. Täze çişleri barlamak üçin yzygiderli göz synaglary, her 2 aýdan 4 aýda azyndan 28 aýlap geçirilýär.

Miras almaýan retinoblastoma, miras görnüşi däl retinoblastoma. Retinoblastoma keselleriniň köpüsi miras galan görnüşdir.

Retinoblastomanyň iki görnüşi üçin bejergide genetiki maslahat berilmelidir.

Ene-atalar genetiki maslahat almaly (genetiki keselleriň töwekgelçiligi barada tälim alan hünärmen bilen çekişme), RB1 genindäki mutasiýa (üýtgemegi) barlamak üçin genetiki barlagy ara alyp maslahatlaşmaly. Genetiki maslahat, şeýle hem çaga we çaganyň doganlary ýa-da uýalary üçin retinoblastoma töwekgelçiligini ara alyp maslahatlaşmagy öz içine alýar.

Retinoblastomanyň maşgala taryhy bolan çagalarda retinoblastomany barlamak üçin göz synaglary bolmaly.

Retinoblastomanyň maşgala taryhy bolan çaga, retinoblastomany barlamak üçin ömrüniň irki döwürlerinde yzygiderli göz synaglaryndan geçmeli, çaganyň RB1 gen üýtgemeginiň ýokdugy belli bolmasa. Retinoblastomanyň irki diagnozy çaganyň az güýçli bejergä mätäçdigini aňladyp biler.

Retinoblastoma keseli bolan doganlar ýa-da uýalar, 3-5 ýaşa çenli oftalmolog tarapyndan yzygiderli göz synaglaryndan geçmeli, eger doganyň ýa-da aýal doganyň RB1 gen üýtgemeginiň ýokdugy belli bolmasa.

Mirasdar retinoblastoma eýe bolan çagada üç taraplaýyn retinoblastoma we beýleki rak keselleri bar.

Mirasdar retinoblastoma bolan çaganyň beýnisinde sosna çişiniň döremek howpy ýokarlanýar. Retinoblastoma we beýni çişleri bir wagtyň özünde ýüze çykanda, oňa üç taraplaýyn retinoblastoma diýilýär. Beýni çişine adatça 20-36 aý aralygynda diagnoz goýulýar. MRI (magnit-rezonans tomografiýasy) ulanyp yzygiderli barlamak, nesil yzarlaýan retinoblastoma bar öýdülýän çaga ýa-da bir gözünde retinoblastoma bolan çaga we keseliň maşgala taryhy üçin edilip bilner. KT (kompýuterleşdirilen tomografiýa) skanerleri, adatça, çaganyň ionlaşdyryjy şöhlelenmesine ýol bermezlik üçin adaty barlag üçin ulanylmaýar.

Mirasdar retinoblastoma çaganyň soňky ýyllarda öýken ragy, öt haltasy ýa-da melanoma ýaly düwnük keseliniň töwekgelçiligini ýokarlandyrýar. Yzygiderli dowam edýän synaglar möhümdir.

Retinoblastomanyň alamatlaryna "ak okuwçy" we göz agyry ýa-da gyzarmak degişlidir.

Bu we beýleki alamatlar we alamatlar retinoblastoma ýa-da başga şertler sebäpli bolup biler. Çagaňyzda aşakdakylaryň biri bar bolsa, lukmana ýüz tutuň:

• Gözüň okuwçysy, ýagtylyk düşende gyzyl däl-de, ak görünýär. Muny çaganyň fleş suratlarynda görmek bolýar.

• Gözler dürli tarapa seredýän ýaly (ýalta göz).

• Gözdäki agyry ýa-da gyzarmak.

• Gözüň töweregindäki ýokançlyk.

• Göz aýagy adaty ýagdaýdan has uludyr.

• Gözüň we okuwçynyň reňkli bölegi bulutly görünýär.

Retinany barlaýan synaglar, retinoblastomany anyklamak (tapmak) we diagnoz goýmak üçin ulanylýar.

Aşakdaky synaglar we proseduralar ulanylyp bilner:

• Fiziki synag we taryh: Saglygyň umumy alamatlaryny barlamak, bedeniň ýa-da adaty bolmadyk başga bir zadyň alamatlaryny barlamak üçin bedeniň synagy. Şeýle hem hassanyň saglyk endikleriniň taryhy, geçmişdäki keseller we bejergiler öwreniler. Lukman retinoblastomanyň maşgala taryhynyň bardygyny ýa-da ýokdugyny soraýar.

• Giňeldilen okuwçy bilen göz synagy: Lukmanyň obýektiwden we okuwçynyň retinasyna seretmegine rugsat bermek üçin okuwçynyň dermanlyk göz damjalary bilen süýrülen (has giň açylan) göz synagy. Gözüň içki bölegi, retina we optiki nerw ýaly ýagtylyk bilen barlanýar. Çaganyň ýaşyna baglylykda bu synag anestezi astynda geçirilip bilner.

Okuwçynyň uzaldylan göz synaglarynyň birnäçe görnüşi bar:

• Oftalmoskopiýa: Kiçijik ulaldyjy linza we yşyk ulanyp, retinany we optiki nerwini barlamak üçin gözüň arka tarapyndaky synag.

• Çyra çyrasy biomikroskopiýa: Gözüň içindäki retina, optiki nerw we gözüň beýleki böleklerini güýçli ýagtylyk şöhlesini we mikroskopy barlamak üçin synag.

• Floresan angiografiýasy: Gan damarlaryna we gözüň içindäki gan akmagyna seretmegiň tertibi. Floresan diýilýän mämişi floresan boýag goluň gan damaryna sanjylýar we gana geçýär. Boýag gözüň gan damarlaryndan geçip barýarka, petiklenen ýa-da syzýan gan damarlaryny tapmak üçin ýörite kamera retina we horid suratlaryny alýar.

• RB1 gen synagy: RB1 geniniň üýtgemegi üçin gan ýa-da dokumanyň nusgasy barlanylýan laboratoriýa synagy.

• Gözüň ultrases barlagy: highokary energiýa ses tolkunlarynyň (ultrases) gözüň iç dokumalaryndan ýaňlanmagy üçin prosedura. Göz damjalary gözüňi bulaşdyrmak üçin ulanylýar we ses tolkunlaryny iberýän we alýan kiçijik bir gözleg gözüň ýüzüne ýuwaşlyk bilen ýerleşdirilýär. Eho sesler gözüň içini suratlandyrýar we korneýadan retina aralygy ölçelýär. Sonogram diýilýän surat ultrases barlagynyň ekranynda görkezilýär. Surat soňrak seretmek üçin çap edilip bilner.

• MRI (magnit-rezonans tomografiýasy): Göz ýaly bedeniň içindäki ýerleri jikme-jik suratlandyrmak üçin magnit, radio tolkunlary we kompýuter ulanýan prosedura. Bu prosedura ýadro magnit-rezonans tomografiýasy (NMRI) hem diýilýär.

• KT gözlemek (CAT skaneri): Bedeniň içindäki göz ýaly dürli burçlardan alnan jikme-jik suratlary döredýän prosedura. Suratlar rentgen enjamyna birikdirilen kompýuter tarapyndan ýasaldy. Boýag damara sanjym edilip ýa-da organlaryň ýa-da dokumalaryň has aýdyň görünmegine kömek etmek üçin ýuwudylyp bilner. Bu prosedura hasaplanan tomografiýa, kompýuterleşdirilen tomografiýa ýa-da kompýuterleşdirilen eksenel tomografiýa hem diýilýär.

Kelläniň we boýnuň hasaplanan tomografiýasy (KT) skaneri. Çaga KT skanerinden geçip, kelläniň we boýnuň içini rentgen suratlaryny alýan stoluň üstünde ýatýar.

Retinoblastoma adatça biopsiýa bolmazdan diagnoz goýup bolýar.

Retinoblastoma bir gözde bolsa, käwagt beýleki gözde emele gelýär. Täsir edilmedik gözüň synaglary, retinoblastomanyň mirasdüşer görnüşidigi belli bolýança edilýär.

Käbir faktorlar çaklama (dikeldiş mümkinçiligi) we bejerginiň usullaryna täsir edýär.

Kesgitlemek (dikeldiş mümkinçiligi) we bejeriş usullary aşakdakylara baglydyr:

• Rak bir ýa-da iki gözde.

• Çişleriň ululygy we sany.

• Çiş gözüň töweregine, beýnine ýa-da bedeniň beýleki ýerlerine ýaýradymy.

• Diagnoz wagtynda, üçtaraplaýyn retinoblastoma üçin alamatlar barmy.

• Çaganyň ýaşy.

• Görüşiň bir ýa-da iki gözde halas bolmagy gaty ähtimal.

• Rak keseliniň ikinji görnüşiniň emele gelendigi ýa-da ýokdugy.

Retinoblastomanyň tapgyrlary

Esasy pikirler

• Retinoblastoma diagnozy goýlandan soň, düwnük öýjükleriniň gözüň içine ýa-da bedeniň beýleki ýerlerine ýaýrandygyny anyklamak üçin synaglar geçirilýär.

• Retinoblastomany sahnalaşdyrmak üçin Halkara Retinoblastoma sahna ulgamy (IRSS) ulanylyp bilner.

• 0-njy tapgyra

• I Tapgyr

• II Tapgyr

• III Tapgyr

• IV Tapgyr

• Rakyň bedende ýaýramagynyň üç usuly bar.

• Rak, başlanan ýerinden bedeniň beýleki ýerlerine ýaýrap biler.

• Retinoblastomany bejermek, gözüň içindäki (gözüň içinde) ýa-da daşardan (gözüň daşynda) bolmagyna baglydyr.

• Gözüň içindäki retinoblastoma

• Daşarky retinoblastoma (metastatik)

Retinoblastoma diagnozy goýlandan soň, düwnük öýjükleriniň gözüň içine ýa-da bedeniň beýleki ýerlerine ýaýrandygyny anyklamak üçin synaglar geçirilýär.

Rakyň gözüň içine ýa-da bedeniň beýleki ýerlerine ýaýrandygyny ýa-da ýokdugyny anyklamak üçin ulanylýan amal sahna diýilýär. Sahnalaşdyryşdan ýygnan maglumatlar, retinoblastomanyň diňe gözde (gözüň içinde) ýa-da gözüň daşyndan ýaýrandygyny kesgitleýär. Bejergini meýilleşdirmek üçin basgançagy bilmek möhümdir. Düwnük keselini anyklamak üçin ulanylýan synaglaryň netijesi köplenç keseli bejermek üçin ulanylýar. (Umumy maglumat bölümine serediň.)

Sahnalaşdyryş işinde aşakdaky synaglar we proseduralar ulanylyp bilner:

• Süňk gözlemek: Süňkde rak keseli öýjükleri ýaly çalt bölýän öýjükleriň bardygyny ýa-da ýokdugyny barlamak üçin prosedura. Örän az mukdarda radioaktiw material damara sanjylýar we gan akýar. Radioaktiw material süňklerde rak keseli bilen ýygnanýar we bedeniň suratyny alýan skaner arkaly kesgitlenýär. Düwürtikli süňk meýdanlary suratda has aýdyň görünýär, sebäbi adaty süňk öýjüklerinden has köp radioaktiw material alýar.

Süňk gözlemek. Az mukdarda radioaktiw material çaganyň damaryna sanjym edilýär we gandan geçýär. Radioaktiw material süňklerde ýygnanýar. Çaga skaneriň aşagynda süýşýän stoluň üstünde ýatyrka, radioaktiw material tapylýar we şekiller kompýuteriň ekranynda ýasalýar.

• Süňk ýiliginiň ymtylyşy we biopsiýasy: Süňk ýiliginiň we süňküň bölejiginiň ýa-da döş süňküne içi boş iňňäni goýup aýyrmak. Patolog, düwnük keseliniň alamatlaryny gözlemek üçin süňk ýiligini mikroskop astynda görýär. Süňk ýilik islegi we biopsiýa, eger lukman bu düwnük gözüň daşynda ýaýrady öýdýän bolsa.

• Lomber deşigi: oňurga sütüninden serebrospinal suwuklygy (CSF) ýygnamak üçin ulanylýan amal. Bu oňurganyň iki süňküniň arasynda we oňurga ýiliginiň töweregindäki CSF-e iňňe goýmak we suwuklygyň nusgasyny aýyrmak arkaly amala aşyrylýar. CSF nusgasy, düwnük keseliniň beýnine we oňurga ýiligine ýaýramagynyň alamatlary üçin mikroskopda barlanýar. Bu prosedura LP ýa-da oňurga kran diýilýär.

Retinoblastomany sahnalaşdyrmak üçin Halkara Retinoblastoma sahna ulgamy (IRSS) ulanylyp bilner.

Retinoblastoma üçin birnäçe sahna ulgamy bar. IRSS tapgyrlary, çişi aýyrmak üçin operasiýadan soň näçe rak keseliniň galýandygyna we rak keseliniň ýaýramagyna esaslanýar.

0-njy tapgyra

Çiş diňe gözde. Göz aýrylmady we çiş operasiýa bolmazdan bejerildi.

I Tapgyr

Çiş diňe gözde. Göz aýryldy we rak keseli öýjükleri galmady.

II Tapgyr

Çiş diňe gözde. Göz aýryldy we diňe mikroskop bilen görüp boljak rak öýjükleri galdy.

III Tapgyr

III etap IIIa we IIIb tapgyrlara bölünýär:

• IIIa tapgyrynda, düwnük gözüň rozetkasynyň töweregindäki dokumalara ýaýrady.

• IIIb tapgyrda, düwnük gözden gulagyň ýa-da boýnuň limfa düwünlerine ýaýrady.

IV Tapgyr

IV Tapgyr IVa we IVb tapgyrlara bölünýär:

• IVa tapgyra, rak gana ýaýrady, ýöne beýnine ýa-da oňurga ýiligine däl. Bir ýa-da birnäçe çiş, süňk ýa-da bagyr ýaly bedeniň beýleki ýerlerine ýaýran bolmagy mümkin.

• IVb tapgyrynda düwnük beýnine ýa-da oňurga ýiligine ýaýrady. Şeýle hem bedeniň beýleki ýerlerine ýaýran bolmagy mümkin.

Rakyň bedende ýaýramagynyň üç usuly bar.

Rak dokuma, limfa ulgamy we gan arkaly ýaýrap biler:

• Dokma. Rak ýakyn ýerlere ulalmak bilen başlanan ýerinden ýaýraýar.

• Limfa ulgamy. Rak limfa ulgamyna girmek bilen başlanan ýerinden ýaýraýar. Düwürtik limfa damarlaryndan bedeniň beýleki ýerlerine geçýär.

• Gan. Rak gana girip başlan ýerinden ýaýraýar. Rak gan damarlaryndan bedeniň beýleki ýerlerine geçýär.

Rak, başlanan ýerinden bedeniň beýleki ýerlerine ýaýrap biler.

Rak bedeniň başga bir bölegine ýaýranda, oňa metastaz diýilýär. Düwürtik öýjükleri başlanan ýerinden (esasy çiş) aýrylýar we limfa ulgamy ýa-da gany arkaly syýahat edýär.

• Limfa ulgamy. Rak limfa ulgamyna girýär, limfa damarlaryndan geçýär we bedeniň başga bir böleginde çiş (metastatiki çiş) emele getirýär.

• Gan. Rak gana girýär, gan damarlaryndan geçýär we bedeniň başga bir böleginde çiş (metastatiki çiş) emele getirýär.

Metastatiki çiş, esasy çiş bilen birmeňzeş rak görnüşidir. Mysal üçin, retinoblastoma süňklere ýaýrasa, süňkdäki düwnük öýjükleri aslynda retinoblastoma öýjükleridir. Kesel süňk keseli däl-de, metastatiki retinoblastoma.

Retinoblastomany bejermek, gözüň içindäki (gözüň içinde) ýa-da daşardan (gözüň daşynda) bolmagyna baglydyr.

Gözüň içindäki retinoblastoma

Gözüň içindäki retinoblastomada, düwnük bir ýa-da iki gözde bolýar we diňe retinada bolup biler ýa-da gözüň beýleki ýerlerinde, meselem, horid, siliar bedeni ýa-da optiki nerwiň bir bölegi bolup biler. Rak gözüň daşyndaky dokumalara ýa-da bedeniň beýleki ýerlerine ýaýramady.

Daşarky retinoblastoma (metastatik)

Öýjükli retinoblastomada düwnük gözüň aňyrsyna ýaýrady. Gözüň töweregindäki dokumalarda (orbital retinoblastoma) tapylyp ýa-da merkezi nerw ulgamyna (beýni we oňurga ýiligine) ýa-da bagryň, süňkleriň, süňk ýiliginiň ýa-da limfa düwünleriniň beýleki ýerlerine ýaýramagy mümkin.

Ösüş we gaýtalanýan retinoblastoma

Öňe gidýän retinoblastoma, bejergä jogap bermeýän retinoblastoma. Munuň ýerine, düwnük ösýär, ýaýraýar ýa-da erbetleşýär.

Gaýtalanýan retinoblastoma, bejergiden soň gaýtalanýan (gaýdyp gelýän) rakdyr. Düwürtik gözde, gözüň töweregindäki dokumalarda ýa-da bedeniň beýleki ýerlerinde gaýtalanyp biler.

Bejergi wariantyna syn

Esasy pikirler

• Retinoblastoma näsaglary üçin bejerginiň dürli görnüşleri bar.

• Retinoblastoma keseli bolan çagalarda bejergini çagalarda rak keselini bejermekde ökde hünärmenler topary meýilleşdirmeli.

• Retinoblastomany bejermek ters täsirleri döredip biler.

• Adaty bejerginiň alty görnüşi ulanylýar:

• Krioterapiýa

• Termoterapiýa

• Himiýa bejergisi

• Radiasiýa bejergisi

• Öýjükleri halas etmek bilen ýokary dozaly himiýa bejergisi

• Operasiýa (düşündiriş)

• Bejerginiň täze görnüşleri kliniki synaglarda synagdan geçirilýär.

• Maksatly bejergi

• Näsaglar kliniki synaga gatnaşmak hakda pikir etmek isläp bilerler.

• Näsaglar rak keselini bejermekden ozal, wagtynda ýa-da soň kliniki synaglara girip bilerler.

• Gözegçilik synaglary zerur bolup biler.

Retinoblastoma näsaglary üçin bejerginiň dürli görnüşleri bar.

Retinoblastoma näsaglary üçin bejerginiň dürli görnüşleri bar. Käbir bejergiler adaty (häzirki ulanylýan bejergi), käbirleri kliniki synaglarda synagdan geçirilýär. Bejergi kliniki synagy, häzirki bejergileri gowulaşdyrmak ýa-da düwnük keseli bilen kesellänler üçin täze bejergiler barada maglumat almak üçin niýetlenen gözleg işidir. Kliniki synaglar täze bejerginiň adaty bejergiden has gowudygyny görkezende, täze bejergi adaty bejergä öwrülip biler.

Çagalarda düwnük keseli seýrek bolansoň, kliniki synaga gatnaşmak göz öňünde tutulmalydyr. Käbir kliniki synaglar diňe bejergini başlamadyk hassalar üçin açykdyr.

Retinoblastoma keseli bolan çagalarda bejergini çagalarda rak keselini bejermekde ökde hünärmenler topary meýilleşdirmeli.

Bejerginiň maksady çaganyň janyny halas etmek, görüşi we gözi halas etmek we çynlakaý täsirleriň öňüni almakdyr. Bejergi çaga onkology, düwnük keseli bolan çagalary bejermekde ýöriteleşen lukman tarapyndan gözegçilik ediler. Çaga onkology, göz düwnük keseli bolan çagalary bejermekde we lukmançylygyň käbir ugurlarynda ýöriteleşen beýleki saglygy goraýyş işgärleri bilen işleýär. Bularyň arasynda retinoblastomany bejermekde köp tejribesi bolan çaga göz lukmany (çagalaryň göz lukmany) we aşakdaky hünärmenler bolup biler:

• Çaga hirurgy.

• Radiasiýa onkology.

• Çaga lukmany.

• Çaga şepagat uýasy hünärmeni.

• Reabilitasiýa boýunça hünärmen.

• Jemgyýetçilik işgäri.

• Genetik ýa-da genetik geňeşçi.

Retinoblastomany bejermek ters täsirleri döredip biler.

Rak keselini bejermekde başlaýan zyýanly täsirler barada has giňişleýin maglumat üçin “Side Effects” sahypasyna serediň.

Bejergiden soň başlanýan we birnäçe aýlap dowam edýän rak keseliniň bejergisine giç täsirler diýilýär. Retinoblastoma bejergisiniň giç täsirleri aşakdakylary öz içine alyp biler:

• Görmek ýa-da eşitmek ýaly fiziki meseleler ýa-da göz aýrylsa, gözüň töweregindäki süňküň görnüşiniň we ululygynyň üýtgemegi.

• Keýpiň, duýgynyň, pikirlenmegiň, öwrenmegiň ýa-da ýadyň üýtgemegi.

• Ikinji rak (düwnük keseliniň täze görnüşleri), öýken we öt haltasy, osteosarkoma, ýumşak dokuma sarkomasy ýa-da melanoma ýaly.

Aşakdaky töwekgelçilik faktorlary başga bir düwnük keseliniň döremek howpuny ýokarlandyryp biler:

• Retinoblastomanyň miras galan görnüşine eýe bolmak.

• Radiasiýa bejergisi bilen öňki bejergi, esasanam 1 ýaşdan öň.

• Öňki ikinji rak keselini başdan geçiripdi.

Çagaňyzyň lukmanlary bilen rak keseliniň bejergisiniň çagaňyza ýetirip biljek täsiri barada gürleşmek möhümdir. Giçki täsirleri anyklamak we bejermek boýunça hünärmen bolan saglyk hünärmenleriniň yzygiderli yzarlamagy möhümdir. Has giňişleýin maglumat üçin Çaga rak keselini bejermegiň giç täsirleri barada gysgaça mazmunyna serediň.

Adaty bejerginiň alty görnüşi ulanylýar:

Krioterapiýa

Krioterapiýa adaty dokumany doňdurmak we ýok etmek üçin gural ulanýan bejergidir. Bejerginiň bu görnüşine kriosirurgiýa hem diýilýär.

Termoterapiýa

Termoterapiýa, düwnük öýjüklerini ýok etmek üçin ýylylygyň ulanylmagydyr. Termoterapiýa, uzaldylan okuwçynyň ýa-da gözüň daşyna gönükdirilen lazer şöhlesiniň kömegi bilen berilip bilner. Termoterapiýa ownuk çişler üçin ýeke ulanylyp ýa-da has uly çişler üçin himiýa bejergisi bilen birleşdirilip bilner. Bu bejergi lazer bejergisiniň bir görnüşidir.

Himiýa bejergisi

Himioterapiýa, öýjükleri öldürmek ýa-da olaryň bölünmegini bes etmek bilen, düwnük öýjükleriniň ösüşini duruzmak üçin dermanlary ulanýan rak keselidir. Himiýa bejergisiniň berilmegi, düwnük keseline we bedeniň nirededigine baglydyr.

Himiýa bejergisiniň dürli görnüşleri bar:

• Ulgamlaýyn himiýa bejergisi: Himiýa bejergisi agzy bilen kabul edilende ýa-da damara ýa-da myşsa sanjylanda, dermanlar gana girýär we bedeniň düwnük öýjüklerine baryp bilýär. Ulgamy kemoterapiýa, çişiň gysylmagy we gözüňi aýyrmak üçin operasiýadan gaça durmak üçin berilýär. Himiýa geçenden soň, beýleki bejergiler radiasiýa bejergisini, krioterapiýa, lazer bejergisini ýa-da sebit himiýa terapiýasyny öz içine alyp biler.

Ilkinji bejergiden soň galan islendik düwnük öýjüklerini ýa-da gözüň daşynda ýüze çykýan retinoblastoma näsaglaryna öldürmek üçin ulgamlaýyn himiýa bejergisi hem berilip bilner. Ilkinji bejergiden soň, düwnük keseliniň gaýdyp gelmek howpuny peseltmek üçin berilýän bejergä goşmaça bejergi diýilýär.

• Sebit himiýa bejergisi: Himiýa bejergisi gönüden-göni serebrospinal suwuklyga (intratekal himiýa terapiýasy), bir organa (göz ýaly) ýa-da beden boşlugyna ýerleşdirilende, dermanlar esasan şol ýerlerdäki rak öýjüklerine täsir edýär. Retinoblastomany bejermek üçin sebit himiýa bejergisiniň birnäçe görnüşi ulanylýar.

• Oftalmiki arteriýa infuziýa himiýa terapiýasy: Oftalmiki arteriýa infuziýa himiýa terapiýasy antikanser dermanlaryny gönüden-göni göze geçirýär. Kateter gözüň içine alyp barýan arteriýa salynýar we antikanser serişdesi kateter arkaly berilýär. Derman berlenden soň, ony ýapmak we antikanser dermanlarynyň köpüsini çişiň golaýynda saklamak üçin arteriýa kiçijik şar goýulyp bilner. Himiýa bejergisiniň bu görnüşi, diňe çiş diňe gözde bolanda ýa-da çiş bejerginiň beýleki görnüşlerine jogap bermedik ýagdaýynda berlip bilner. Oftalmiki arteriýa infuziýa himiýa bejergisi ýörite retinoblastoma bejeriş merkezlerinde berilýär.

• Intrawitreal himiýa bejergisi: Intrawitreal himiýa terapiýasy, antikanser dermanlaryny gözüň içindäki witreus degişmä (jele meňzeş madda) göni sanjymdyr. Düwürtik gülkä ýaýran we bejergä jogap bermedik ýa-da bejergiden soň gaýdyp gelen rak keselini bejermek üçin ulanylýar.

Has giňişleýin maglumat üçin Retinoblastoma üçin tassyklanan dermanlara serediň.

Radiasiýa bejergisi

Radiasiýa bejergisi, düwnük öýjüklerini öldürmek ýa-da ösmezligi üçin ýokary energiýa rentgen şöhlelerini ýa-da beýleki radiasiýa görnüşlerini ulanýan rak keselidir. Radiasiýa bejergisiniň iki görnüşi bar:

• Daşarky şöhleli radiasiýa bejergisi, düwnük keseline radiasiýa ibermek üçin bedeniň daşyndaky enjamy ulanýar. Radiasiýa bejergisini bermegiň käbir usullary radiasiýany ýakyn sagdyn dokumalara zeper ýetirmezlige kömek edip biler. Radiasiýa bejergisiniň bu görnüşleri aşakdakylary öz içine alýar:

• Dykyzlyk bilen modulirlenen radiasiýa bejergisi (IMRT): IMRT, 3 ölçegli (3-D) daşarky radiasiýa bejergisiniň bir görnüşidir, bu çişiň ululygyny we görnüşini suratlandyrmak üçin kompýuter ulanýar. Dürli intensiwlikdäki radiasiýanyň inçe şöhleleri köp tarapdan çişe gönükdirilendir.

• Proton şöhle şöhlelenmesi bejergisi: Proton şöhle bejergisi ýokary energiýa, daşarky radiasiýa bejergisiniň bir görnüşidir. Radiasiýa bejeriş enjamy, olary öldürmek üçin rak öýjüklerinde protonlaryň (kiçijik, göze görünmeýän, pololyitel zarýadly bölejikleri) maksat edinýär.

• Içerki radiasiýa bejergisi, düwnük keseline gönüden-göni ýa-da ýakyn ýerde ýerleşýän iňňelerde, tohumlarda, simlerde ýa-da kateterlerde möhürlenen radioaktiw maddany ulanýar. Radiasiýa bejergisini bermegiň käbir usullary radiasiýany ýakyn sagdyn dokumalara zeper ýetirmezlige kömek edip biler. Içerki radiasiýa bejergisiniň bu görnüşi aşakdakylary öz içine alyp biler:

• Plak radioterapiýa: Radioaktiw tohumlar diskiň bir tarapyna dakylýar, oňa “plakat” diýilýär we gönüden-göni gözüň daşky diwaryna çişiň golaýynda ýerleşdirilýär. Tagtanyň üstündäki tohumlar bilen, çişiň radiasiýasyny nyşana alýan göz gyrasy. Tagta ýakyn beýleki dokumalary radiasiýadan goramaga kömek edýär.

Gözüň nyşanly radioterapiýasy. Göz çişlerini bejermek üçin ulanylýan radiasiýa bejergisiniň bir görnüşi. Radioaktiw tohumlar nyşan diýilýän inçe metal bölejiginiň (köplenç altyn) bir gapdalynda goýulýar. Tagta gözüň daşky diwaryna tikilýär. Tohumlar rak keselini öldürýän radiasiýa berýär. Tagta bejerginiň ahyrynda aýrylýar, adatça birnäçe gün dowam edýär.

Radiasiýa bejergisiniň berilmegi, bejerilýän rak keseliniň görnüşine we tapgyryna we rak keseliniň beýleki bejergilere nähili jogap berendigine baglydyr. Retinoblastomany bejermek üçin daşarky we içerki radiasiýa bejergisi ulanylýar.

Öýjükleri halas etmek bilen ýokary dozaly himiýa bejergisi

Rak öýjüklerini öldürmek üçin ýokary mukdarda himiýa bejergisi berilýär. Sagdyn öýjükler, şol sanda gan emele getirýän öýjükler hem düwnük bejergisi bilen ýok edilýär. Kök öýjüklerini halas etmek, gan emele getirýän öýjükleri çalyşmak üçin bejergidir. Kök öýjükleri (ýetişmedik gan öýjükleri) näsagyň ganyndan ýa-da süňk ýiliginden aýrylýar we doňdurylýar we saklanýar. Näsag himiýa bejergisini gutarandan soň, saklanylýan kök öýjükleri ereýär we infuziýa arkaly näsaga gaýtarylýar. Bu gaýtadan gurlan baldak öýjükleri bedeniň gan öýjüklerine öwrülýär (we dikeldýär).

Has giňişleýin maglumat üçin Retinoblastoma üçin tassyklanan dermanlara serediň.

Operasiýa (düşündiriş)

Enukleýasiýa gözüň we optiki nerwiň bir bölegini aýyrmak üçin operasiýa. Aýyrylan göz dokumasynyň bir nusgasy, düwnük keseliniň bedeniň beýleki ýerlerine ýaýramagynyň alamatlarynyň bardygyny ýa-da ýokdugyny mikroskopda barlar. Muny retinoblastoma we gözüň beýleki keselleri bilen tanyş tejribeli patolog etmeli. Görüşi tygşytlamak mümkinçiligi az bolsa ýa-da çiş uly bolsa, bejergä jogap bermese ýa-da bejergiden soň gaýdyp gelse, bilim bermek amala aşyrylýar. Näsag emeli göz üçin ýerleşdiriler.

Zeper ýeten gözüň töweregindäki gaýtalanma alamatlaryny barlamak we beýleki gözüňizi barlamak üçin 2 ýyl ýa-da has köp wagtlap ýakyndan gözegçilik etmek zerurdyr.

Bejerginiň täze görnüşleri kliniki synaglarda synagdan geçirilýär.

Bu gysgaça bölüm, kliniki synaglarda öwrenilýän bejergileri suratlandyrýar. Öwrenilýän her täze bejergini agzap bilmez. Kliniki synaglar barada maglumat NCI web sahypasyndan alyp bilersiňiz.

Maksatly bejergi

Maksatly bejergi, rak keseline hüjüm etmek üçin neşe serişdelerini ýa-da beýleki maddalary ulanýan bejerginiň bir görnüşidir. Maksatly bejergiler, adatça himiýa bejergisine ýa-da radiasiýa bejergisine garanyňda adaty öýjüklere az zyýan ýetirýär.

Maksatly bejergi gaýtalanýan (gaýdyp geliň) retinoblastomany bejermek üçin öwrenilýär.

Näsaglar kliniki synaga gatnaşmak hakda pikir etmek isläp bilerler.

Käbir hassalar üçin kliniki synaga gatnaşmak iň oňat bejergi usuly bolup biler. Kliniki synaglar rak keselini öwrenmek prosesiniň bir bölegidir. Täze düwnük bejergisiniň howpsuz we täsirli ýa-da adaty bejergiden has gowudygyny anyklamak üçin kliniki synaglar geçirilýär.

Düwnük keselini bejermek üçin häzirki zaman bejergileriň köpüsi öňki kliniki synaglara esaslanýar. Kliniki synaga gatnaşýan hassalar adaty bejergini alyp bilerler ýa-da täze bejergini ilkinji bolup bilerler.

Kliniki synaglara gatnaşýan hassalar geljekde rak keseliniň bejergisini gowulaşdyrmaga kömek edýär. Kliniki synaglar täsirli täze bejergilere alyp barmasa-da, köplenç möhüm soraglara jogap berýärler we gözlegleri öňe sürmäge kömek edýärler.

Näsaglar rak keselini bejermekden ozal, wagtynda ýa-da soň kliniki synaglara girip bilerler.

Käbir kliniki synaglarda diňe bejergini almadyk hassalar bar. Beýleki synaglar, rak keseli gowulaşmadyk hassalar üçin bejergileri barlaýar. Şeýle hem, rak keseliniň gaýtalanmagynyň (gaýdyp gelmeginiň) öňüni almak ýa-da rak keselini bejermegiň zyýanly täsirlerini azaltmak üçin täze usullary barlaýan kliniki synaglar bar.

Clinurduň köp ýerinde kliniki synaglar geçirilýär. NCI tarapyndan goldanýan kliniki synaglar baradaky maglumatlary NCI-iň kliniki synag gözleg sahypasynda tapyp bilersiňiz. Beýleki guramalar tarapyndan goldanýan kliniki synaglary ClinicalTrials.gov web sahypasynda tapyp bilersiňiz.

Gözegçilik synaglary zerur bolup biler.

Düwnük keselini anyklamak ýa-da rak keseliniň tapgyryny anyklamak üçin geçirilen synaglaryň käbiri gaýtalanyp biler. Bejerginiň näderejede işleýändigini görmek üçin käbir synaglar gaýtalanar. Bejergini dowam etdirmek, üýtgetmek ýa-da bes etmek baradaky kararlar bu synaglaryň netijelerine esaslanyp biler.

Käbir synaglar bejergi gutarandan soň wagtal-wagtal geçirilmegini dowam etdirer. Bu synaglaryň netijesi, çaganyňyzyň ýagdaýynyň üýtgändigini ýa-da rak keseliniň gaýtalanandygyny ýa-da ýokdugyny görkezip biler. Bu synaglara käwagt yzarlaýyş synaglary ýa-da barlaglar diýilýär.

Retinoblastoma bejergisi

Bu bölümde

• Birtaraplaýyn, ikitaraplaýyn we kawitar retinoblastomany bejermek

• Düwürtik retinoblastomany bejermek

• Öňe gidýän ýa-da gaýtalanýan retinoblastomany bejermek

Aşakda görkezilen bejergiler barada has giňişleýin maglumat üçin bejerginiň wariantyna syn bölümine serediň.

Birtaraplaýyn, ikitaraplaýyn we kawitar retinoblastomany bejermek

Gözüň halas bolmagy ähtimal bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

• Ösümligi gysgaltmak üçin ulgamlaýyn himiýa bejergisi ýa-da oftalmiki arteriýa infuziýa himiýa terapiýasy. Ondan aşakdakylaryň bir ýa-da birnäçesi bolup biler:

• Krioterapiýa.

• Termoterapiýa.

• Plak radioterapiýa.

• Beýleki bejergilere jogap bermeýän ikitaraplaýyn gözüň içindäki retinoblastoma üçin daşarky şöhle radiasiýa bejergisi.

Eger çiş uly bolsa we gözüň halas bolmagy mümkin däl bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

• Operasiýa (bilim). Operasiýadan soň, düwnük keseliniň bedeniň beýleki ýerlerine ýaýramak howpuny azaltmak üçin ulgamlaýyn himiýa bejergisi berilip bilner.

Retinoblastoma iki gözde bolsa, çişiň ululygyna we gözüň halas bolup biljekdigine baglylykda her göz üçin bejergi dürli bolup biler. Ulgamlaýyn himiýa bejergisiniň dozasy, köplenç has köp rak keseli bolan gözüň esasynda bolýar.

Gözüň içindäki retinoblastomanyň bir görnüşi bolan boşluk retinoblastomasyny bejermek aşakdakylary öz içine alyp biler:

• Ulgamlaýyn himiýa bejergisi ýa-da oftalmiki arteriýa infuziýa himiýa terapiýasy.

Näsaglary kabul edýän NCI goldaýan rak keseliniň kliniki synaglaryny tapmak üçin kliniki synag gözlegimizi ulanyň. Synaglary rak keseliniň görnüşine, näsagyň ýaşyna we synaglaryň nirede geçirilýändigine baglylykda gözläp bilersiňiz. Kliniki synaglar barada umumy maglumatlar hem bar.

Düwürtik retinoblastomany bejermek

Gözüň töweregine ýaýran ekstraokulýar retinoblastoma bejergisi aşakdakylary öz içine alyp biler:

• Ulgamlaýyn himiýa bejergisi we daşarky şöhle radiasiýa bejergisi.

• Ulgamlaýyn himiýa bejergisi, soň bolsa operasiýa (enukleýasiýa). Operasiýadan soň daşarky şöhleli radiasiýa bejergisi we has köp himiýa bejergisi berilip bilner.

Beýnimize ýaýran ekstraokulýar retinoblastomany bejermek aşakdakylary öz içine alyp biler:

• Ulgamlaýyn ýa-da içerki himiýa bejergisi.

• Beýnine we oňurga ýiligine daşarky şöhle radiasiýa bejergisi.

• Himioterapiýa, öýjükleri halas etmek bilen ýokary dozaly himiýa terapiýasy.

Himiýa bejergisi, radiasiýa bejergisi ýa-da öýjükleri halas etmek bilen ýokary dozaly himiýa terapiýasy bilen bejerginiň ekstraokulýar retinoblastoma näsaglaryna has uzak ýaşamagyna kömek edýändigi belli däl.

Üç taraplaýyn retinoblastoma üçin bejergide aşakdakylar bolup biler:

• Öýjükli halas ediş bilen ýokary dozaly himiýa bejergisi bilen ulgamlaýyn himiýa bejergisi.

• Ulgamlaýyn himiýa bejergisi, soň bolsa hirurgiýa we daşarky şöhleli radiasiýa bejergisi.

Bedeniň beýleki ýerlerine ýaýran, ýöne beýni däl retinoblastoma üçin bejergide aşakdakylar bolup biler:

• Himioterapiýa, soň öýjükleri halas etmek we daşarky şöhleli radiasiýa bejergisi bilen ýokary dozaly himiýa terapiýasy.

Näsaglary kabul edýän NCI goldaýan rak keseliniň kliniki synaglaryny tapmak üçin kliniki synag gözlegimizi ulanyň. Synaglary rak keseliniň görnüşine, näsagyň ýaşyna we synaglaryň nirede geçirilýändigine baglylykda gözläp bilersiňiz. Kliniki synaglar barada umumy maglumatlar hem bar.

Öňe gidýän ýa-da gaýtalanýan retinoblastomany bejermek

Öňe gidýän ýa-da gaýtalanýan gözüň içindäki retinoblastomany bejermek aşakdakylary öz içine alyp biler:

• Daşarky şöhleli radiasiýa bejergisi ýa-da nyşanly radioterapiýa.

• Krioterapiýa.

• Termoterapiýa.

• Ulgamlaýyn himiýa bejergisi ýa-da oftalmiki arteriýa infuziýa himiýa terapiýasy.

• Intrawitreal himiýa bejergisi.

• Operasiýa (bilim).

Belli bir gen üýtgemegi üçin näsagyň çişiniň nusgasyny barlaýan kliniki synag. Näsaga beriljek maksatly bejerginiň görnüşi gen üýtgemegine baglydyr. Öňe gidýän ýa-da gaýtalanýan ekstraokulýar retinoblastomany bejermek aşakdakylary öz içine alyp biler:

• Gözüňi aýyrmak üçin operasiýadan soň gaýdyp gelýän retinoblastoma üçin ulgamlaýyn himiýa bejergisi we daşarky şöhleli radiasiýa bejergisi.

• Öýjükli halas ediş we daşarky şöhleli radiasiýa bejergisi bilen ýokary dozaly himiýa terapiýasy.

• Belli bir gen üýtgemegi üçin näsagyň çişiniň nusgasyny barlaýan kliniki synag. Näsaga beriljek maksatly bejerginiň görnüşi gen üýtgemegine baglydyr.

Näsaglary kabul edýän NCI goldaýan rak keseliniň kliniki synaglaryny tapmak üçin kliniki synag gözlegimizi ulanyň. Synaglary rak keseliniň görnüşine, näsagyň ýaşyna we synaglaryň nirede geçirilýändigine baglylykda gözläp bilersiňiz. Kliniki synaglar barada umumy maglumatlar hem bar.

Çagalyk rak keseli barada has giňişleýin öwrenmek üçin

Retinoblastomany bejermek barada Milli düwnük institutyndan has giňişleýin maglumat üçin aşakdakylara serediň:

• Retinoblastoma Baş sahypa

• Hasaplanan tomografiýa (KT) skanerleri we rak

• Düwnük bejergisinde kriosirurgiýa: Soraglar we jogaplar

• Retinoblastoma üçin tassyklanan dermanlar

• Miras alnan rak keseliniň sindromlary üçin genetiki synag

Çagalykdaky düwnük keseli we beýleki umumy düwnük çeşmeleri üçin aşakdakylara serediň:

• Rak hakda

• Çagalyk raklary

• Çagalaryň düwnük keselinden ýüz öwürmek

• Çaganyň düwnük keselini bejermegiň giç täsiri

• Düwnük keseli bilen ýetginjekler we ýaş ulular

• Düwürtikli çagalar: Ene-atalar üçin gollanma

• Çagalarda we ýetginjeklerde düwnük

• Sahna

• Düwnük keseli

• Lukmandan düwnük keseli barada soraglar

• Halas bolanlar we terbiýeçiler üçin