Görnüşleri / kellesi we boýny / näsag / ulular / dodak-agzy bejermek-pdq

Söýgi.co-dan
Nawigasiýa geçiň Gözlemek üçin bök
Bu sahypada terjime üçin bellik edilmedik üýtgeşmeler bar .

Dodak we agyz boşlugynyň düwnük keselini bejermek (ulular) wersiýasy

Dodak we agyz boşlugynyň düwnük keseli barada umumy maglumat

Esasy pikirler

  • Dodak we agyz boşlugy rak, dodaklarda ýa-da agzda zyýanly (rak) öýjükleriniň emele gelýän keselidir.
  • Temmäki we alkogol içgileri dodak we agyz boşlugynyň düwnük keseline täsir edip biler.
  • Dodak we agyz boşlugynyň düwnük alamatlarynda dodaklarda ýa-da agzda agyry ýa-da bir bölek bar.
  • Agzy we bokurdagy barlaýan synaglar dodak we agyz boşlugynyň düwnük keselini anyklamak (tapmak), diagnoz goýmak we basgançak üçin ulanylýar.
  • Käbir faktorlar çaklama (dikeldiş mümkinçiligi) we bejerginiň usullaryna täsir edýär.

Dodak we agyz boşlugy rak, dodaklarda ýa-da agzda zyýanly (rak) öýjükleriniň emele gelýän keselidir.

Agyz boşlugy aşakdakylary öz içine alýar:

  • Diliň üçden iki bölegi.
  • Diş dişleri (diş etleri).
  • Bukal mukoza (ýaňaklaryň içki bölegi).


  • Diliň aşagyndaky agzyň düýbi (aşagy).
  • Gaty aýak (agzyň üçegi).
  • Retromolýar trigon (paýhas dişleriniň aňyrsyndaky kiçijik ýer).
Agyz boşlugynyň anatomiýasy. Agyz boşlugyna dodaklar, gaty aýak (agzyň üçeginiň süňk öň bölegi), ýumşak dodak (agzyň üçeginiň muskul arka bölegi), retromolýar trigon (paýhas dişleriniň aňyrsyndaky ýer), öň iki - diliň üçden bir bölegi, diş dişleri (diş etleri), bokal mukoza (dodaklaryň we ýaňaklaryň içki gatlagy) we diliň aşagyndaky agzyň poly.

Dodak we agyz boşlugynyň düwnük keselleriniň köpüsi, dodaklaryň we agyz boşlugynyň içini düzýän inçe, tekiz öýjüklerden başlaýar. Bulara öýjükli karsinomlar diýilýär. Rak öýjükleri, düwnük ulaldygyça has çuň dokumalara ýaýrap biler. Öýjükli karsinoma adatça leýkoplakiýanyň (ösmeýän öýjükleriň ak tegmilleri) ösýär.

Dodak we agyz boşlugy düwnük we kelle keseliniň bir görnüşidir.

Temmäki we alkogol içgileri dodak we agyz boşlugynyň düwnük keseline täsir edip biler.

Kesel almak töwekgelçiligiňizi artdyrýan islendik zada töwekgelçilik faktory diýilýär. Töwekgelçilik faktoryna eýe bolmak, düwnük keseliniň bardygyny aňlatmaýar; töwekgelçilik faktorlarynyň bolmazlygy, düwnük keseliniň bolmazlygyny aňlatmaýar. Töwekgelçilikli bolup bilersiňiz öýdýän bolsaňyz, lukman bilen gürleşiň. Dodak we agyz boşlugynyň düwnük keseliniň töwekgelçilik faktorlary aşakdakylary öz içine alýar:

  • Temmäki önümlerini ulanmak.
  • Alkogol içgileri.
  • Uzak wagtyň dowamynda tebigy gün şöhlesine ýa-da emeli gün şöhlesine (aşgar düşeklerinden) täsir etmek.
  • Erkek bolmak.

Dodak we agyz boşlugynyň düwnük alamatlarynda dodaklarda ýa-da agzda agyry ýa-da bir bölek bar.

Bu we beýleki alamatlar we alamatlar dodak we agyz boşlugynyň düwnük keseli ýa-da başga şertler sebäpli döräp biler. Aşakdakylardan biri bar bolsa, lukmanyňyz bilen habarlaşyň:

  • Dodakda ýa-da agyzda agyry ýok.
  • Dodaklarda ýa-da dişlerde ýa-da agzda bir bölek ýa-da galyňlaşma.
  • Dişiň, diliň ýa-da agzyň astyndaky ak ýa-da gyzyl ýama.
  • Dodakda ýa-da agzda gan akma, agyry ýa-da ukusyzlyk.
  • Sesiň üýtgemegi
  • Indi oňat gabat gelmeýän boş dişler ýa-da protezler.
  • Dil ýa-da eňek çeýnemek ýa-da ýuwutmak ýa-da hereket etmekde kynçylyk çekýär.
  • Eňegiň çişmegi.
  • Bokurdak agyry ýa-da bokurdakda bir zadyň tutulandygyny duýmak.

Dodak we agyz boşlugynda hiç hili alamatlar bolup bilmez we käwagt adaty diş barlagy wagtynda tapylýar.

Agzy we bokurdagy barlaýan synaglar dodak we agyz boşlugynyň düwnük keselini anyklamak (tapmak), diagnoz goýmak we basgançak üçin ulanylýar.

Aşakdaky synaglar we proseduralar ulanylyp bilner:

  • Dodaklaryň we agyz boşlugynyň fiziki synagy: Dodaklary we agyz boşlugyny adaty bolmadyk ýerler üçin barlamak üçin synag. Lukman lukman ýa-da diş lukmany, ellik barmak bilen agzyň içini tutuşlygyna duýar we uzyn elli aýna we yşyklar bilen agyz boşlugyny barlar. Bu ýaňaklaryň we dodaklaryň içini barlamagy öz içine alar; diş eti; agzyň üçegi we poly; we diliň ýokarky, aşaky we gapdal taraplary. Boýnuň çişen limfa düwünleri üçin duýulýar. Şeýle hem hassanyň saglyk endikleriniň we geçmişdäki keselleriniň, lukmançylyk we diş bejergisiniň taryhy kabul ediler.
  • Endoskopiýa: Adaty bolmadyk ýerleri barlamak üçin bedeniň içindäki organlara we dokumalara seretmegiň tertibi. Endoskop deride kesilen (kesilen) ýa-da bedende agz ýaly açylýar. Endoskop, görmek üçin yşyk we linzaly inçe, turba meňzeş gural. Şeýle hem keseliň alamatlary üçin mikroskopda barlanýan dokumalary ýa-da limfa düwünleriniň nusgalaryny aýyrmak üçin gural bolup biler.
  • Biopsiýa: Öýjükleriň ýa-da dokumalaryň mikroskopda patolog tarapyndan görülmegi üçin aýrylmagy. Leýkoplakiýa tapylsa, düwürtiklerden alnan öýjükler hem rak keseliniň alamatlary üçin mikroskopda barlanýar.
  • Exfoliatiw sitologiýa: Dodaklardan ýa-da agyz boşlugyndan öýjükleri ýygnamagyň tertibi. Pagta bölegi, çotga ýa-da ownuk agaç taýagy dodaklardan, dilden, agzdan ýa-da bokurdakdan öýjükleri ýuwaşlyk bilen döwmek üçin ulanylýar. Öýjüklere adaty däldigini anyklamak üçin mikroskopda seredilýär.
  • MRI (magnit-rezonans tomografiýasy): Bedeniň içindäki ýerleri jikme-jik suratlandyrmak üçin magnit, radio tolkunlary we kompýuter ulanýan prosedura. Bu prosedura ýadro magnit-rezonans tomografiýasy (NMRI) hem diýilýär.
  • KT gözlemek (CAT skaner): Dürli burçlardan alnan bedeniň içindäki ýerleri jikme-jik suratlandyrýan bir prosedura. Suratlar rentgen enjamyna birikdirilen kompýuter tarapyndan ýasaldy. Boýag damara sanjym edilip ýa-da organlaryň ýa-da dokumalaryň has aýdyň görünmegine kömek etmek üçin ýuwudylyp bilner. Bu prosedura hasaplanan tomografiýa, kompýuterleşdirilen tomografiýa ýa-da kompýuterleşdirilen eksenel tomografiýa hem diýilýär.
Kelläniň we boýnuň hasaplanan tomografiýasy (KT) skaneri. Näsag KT skanerinden geçip, kelläniň we boýnuň içini rentgen suratlaryny alýan stoluň üstünde ýatýar.
  • Bariý ýuwutýar: Düwürtigiň we aşgazanyň rentgen şöhleleri. Näsag barini (kümüş-ak metal birleşmesi) öz içine alýan suwuklygy içýär. Suwuklyk gyzylödegi we rentgen şöhlelerini alýar. Bu prosedura ýokarky GI seriýasy hem diýilýär.
  • PET skaneri (pozitron emissiýa tomografiýa skaneri): Bedende zyýanly çiş öýjüklerini tapmagyň tertibi. Az mukdarda radioaktiw glýukoza (şeker) damara sanjym edilýär. PET skaneri bedeniň daşyndan aýlanýar we glýukozanyň bedende nirede ulanylýandygyny suratlandyrýar. Zyýanly çiş öýjükleri, has işjeň we adaty öýjüklerden has köp glýukoza alýandygy sebäpli suratda has aýdyň görünýär.
  • Süňk gözlemek: Süňkde rak keseli öýjükleri ýaly çalt bölýän öýjükleriň bardygyny ýa-da ýokdugyny barlamak üçin prosedura. Örän az mukdarda radioaktiw material damara sanjylýar we gan akýar. Radioaktiw material süňklerde rak keseli bilen ýygnanýar we skaner tarapyndan kesgitlenýär.

Käbir faktorlar çaklama (dikeldiş mümkinçiligi) we bejerginiň usullaryna täsir edýär.

Çaklama (dikeldiş mümkinçiligi) aşakdakylara bagly:

  • Düwnük keseli.
  • Ösümlik dodakda ýa-da agyz boşlugynda.
  • Rak gan damarlaryna ýaýradymy.

Çilim çekýän hassalar üçin radiasiýa bejergisine başlamazdan ozal çilimi taşlasalar, dikeldiş mümkinçiligi has gowudyr.

Bejergi usullary aşakdakylara bagly:

  • Düwnük keseli.
  • Çişiň ululygy we dodakda ýa-da agyz boşlugynda.
  • Näsagyň daşky görnüşi we gürlemek we iýmek ukyby öňküligine galyp biler.
  • Näsagyň ýaşy we umumy saglygy.

Dodak we agyz boşlugy bilen kesellän näsaglarda kellede ýa-da boýunda ikinji rak keseliniň döremek howpy ýokarlanýar. Freygy-ýygydan we seresaplylyk bilen yzarlamak möhümdir. Kliniki synaglar ikinji kelle we boýun boýun keseliniň töwekgelçiligini azaltmak üçin retinoid dermanlarynyň ulanylyşyny öwrenýär. Dowam edýän kliniki synaglar barada maglumat NCI web sahypasyndan alyp bilersiňiz.

Dodak we agyz boşlugynyň düwnük keselleri

Esasy pikirler

  • Dodak we agyz boşlugynyň düwnügi anyklanylandan soň, düwnük öýjükleriniň dodak we agyz boşlugyna ýa-da bedeniň beýleki ýerlerine ýaýrandygyny anyklamak üçin synaglar geçirilýär.
  • Rakyň bedende ýaýramagynyň üç usuly bar.
  • Rak, başlanan ýerinden bedeniň beýleki ýerlerine ýaýrap biler.
  • Dodak we agyz boşlugynyň düwnük keseli üçin aşakdaky tapgyrlar ulanylýar:
  • 0-njy tapgyra (Situadaky karsinoma)
  • I Tapgyr
  • II Tapgyr
  • III Tapgyr
  • IV Tapgyr

Dodak we agyz boşlugynyň düwnügi anyklanylandan soň, düwnük öýjükleriniň dodak we agyz boşlugyna ýa-da bedeniň beýleki ýerlerine ýaýrandygyny anyklamak üçin synaglar geçirilýär.

Düwürtigiň we agyz boşlugynyň ýa-da bedeniň beýleki ýerlerine rak keseliniň ýaýrandygyny ýa-da ýokdugyny anyklamak üçin ulanylýan amal sahna diýilýär. Sahnadan ýygnan maglumatlar keseliň tapgyryny kesgitleýär. Bejergini meýilleşdirmek üçin basgançagy bilmek möhümdir. Dodak we agyz boşlugynyň düwnük keselini anyklamak üçin ulanylýan synaglaryň netijesi hem keseli bejermek üçin ulanylýar. (Umumy maglumat bölümine serediň.)

Rakyň bedende ýaýramagynyň üç usuly bar.

Rak dokuma, limfa ulgamy we gan arkaly ýaýrap biler:

  • Dokma. Rak ýakyn ýerlere ulalmak bilen başlanan ýerinden ýaýraýar.
  • Limfa ulgamy. Rak limfa ulgamyna girmek bilen başlanan ýerinden ýaýraýar. Düwürtik limfa damarlaryndan bedeniň beýleki ýerlerine geçýär.
  • Gan. Rak gana girip başlan ýerinden ýaýraýar. Rak gan damarlaryndan bedeniň beýleki ýerlerine geçýär.

Rak, başlanan ýerinden bedeniň beýleki ýerlerine ýaýrap biler.

Rak bedeniň başga bir bölegine ýaýranda, oňa metastaz diýilýär. Düwürtik öýjükleri başlanan ýerinden (esasy çiş) aýrylýar we limfa ulgamy ýa-da gany arkaly syýahat edýär.

  • Limfa ulgamy. Rak limfa ulgamyna girýär, limfa damarlaryndan geçýär we bedeniň başga bir böleginde çiş (metastatiki çiş) emele getirýär.
  • Gan. Rak gana girýär, gan damarlaryndan geçýär we bedeniň başga bir böleginde çiş (metastatiki çiş) emele getirýär.

Metastatiki çiş, esasy çiş bilen birmeňzeş rak görnüşidir. Mysal üçin, dodak keseli öýkenine ýaýrasa, öýkeniň düwnük öýjükleri aslynda dodak keseli öýjükleridir. Bu kesel öýken ragy däl-de, metastatiki dodak keseli.

Dodak we agyz boşlugynyň düwnük keseli üçin aşakdaky tapgyrlar ulanylýar:

0-njy tapgyra (Situadaky karsinoma)

0-njy tapgyra, dodaklaryň we agyz boşlugynda adaty bolmadyk öýjükler bolýar. Bu adaty bolmadyk öýjükler rak keseline öwrülip, ​​ýakyn adaty dokumalara ýaýrap biler. 0-njy tapgyra karsinoma diýilýär.

Çişiň ululyklary köplenç santimetr (sm) ýa-da dýuým bilen ölçelýär. Cm-de çişiň ululygyny görkezmek üçin ulanyp boljak umumy iýmit önümleri: nohut (1 sm), nohut (2 sm), üzüm (3 sm), hoz (4 sm), hek (5 sm ýa-da 2) dýuým), ýumurtga (6 sm), şetdaly (7 sm) we greýpfrut (10 sm ýa-da 4 dýum).

I Tapgyr

I etapda rak keseli emele geldi. Çiş 2 santimetr ýa-da has kiçi, çişiň iň çuň nokady 5 millimetr ýa-da ondanam pesdir.

Çişiň ululyklary köplenç millimetr (mm) ýa-da santimetr bilen ölçelýär. Mm-de çişiň ululygyny görkezmek üçin ulanyp boljak umumy zatlar: ýiti galam nokady (1 mm), täze karýon nokady (2 mm), galamyň ýokarky öçürijisi (5 mm), nohut (10 mm), a nohut (20 mm), hek (50 mm).

II Tapgyr

II tapgyra, çiş:

  • 2 santimetr ýa-da kiçi we çişiň iň çuň nokady 5 millimetrden uly; ýa-da
  • 2 santimetrden uly, ýöne 4 santimetrden uly däl we çişiň iň çuň nokady 10 millimetr ýa-da ondanam pesdir.

III Tapgyr

III etapda, çiş:

  • 2 santimetrden uly, ýöne 4 santimetrden uly däl we çişiň iň çuň nokady 10 millimetrden uly; ýa-da
  • 4 santimetrden uludyr we çişiň çozmagynyň iň çuň nokady 10 millimetr ýa-da ondanam pesdir; ýa-da
  • 3 santimetr ýa-da has kiçi limfa düwünine, esasy çiş bilen boýnuň bir tarapyna ýaýrady.

IV Tapgyr

IV Tapgyr IVA, IVB we IVC tapgyrlara bölünýär.

  • IVA etapda, çiş:
  • 4 santimetrden uludyr we çişiň iň çuň nokady 10 millimetrden ulydyr; ýa-da düwnük ýokarky ýa-da aşaky eňegiň daşky ýüzüne, maxillary sinusa ýa-da ýüzüň derisine ýaýrady. Rak, 3 santimetr ýa-da has kiçi limfa düwünine, esasy çiş bilen boýnuň bir tarapyna ýaýrap biler; ýa-da
  • Islendik ululyk ýa-da rak, ýokarky ýa-da aşaky eňegiň daşky ýüzüne, maxillary sinusa ýa-da ýüzüň derisine ýaýrady. Rak ýaýrady:
  • 3 santimetr ýa-da has kiçi bir limfa düwünine, esasy çiş bilen boýnuň bir tarapynda we rak limfa düwüniniň daşky örtüginden ýakyn birleşdiriji dokuma ýaýrady; ýa-da
  • 3 santimetrden uly, ýöne 6 santimetrden uly bolmadyk limfa düwünine, esasy çiş bilen boýnuň bir tarapynda; ýa-da
  • 6 santimetrden uly bolmadyk limfa düwünlerine, esasy çiş bilen boýnuň bir tarapynda; ýa-da
  • 6 santimetrden uly bolmadyk birnäçe limfa düwünlerine, esasy çiş ýa-da boýnuň iki tarapynda boýnuň ters tarapynda.
  • IVB etapda, çiş:
  • 6 santimetrden uly bolan limfa düwünine ýaýrady; ýa-da
  • 3 santimetrden uly bir limfa düwünine, esasy çiş bilen boýnuň bir tarapyna ýaýrady we rak limfa düwüniniň daşky örtüginden ýakyn birleşdiriji dokuma ýaýrady; ýa-da
  • esasy çiş hökmünde boýnuň ters tarapynda islendik ululykdaky bir limfa düwünine ýaýrady we rak limfa düwüniniň daşky örtüginden ýakyn birleşdiriji dokuma ýaýrady; ýa-da
  • boýnuň islendik ýerinde birnäçe limfa düwünlerine ýaýrady we rak keseli islendik limfa düwüniniň daşky örtüginden ýakyn birleşdiriji dokuma ýaýrady; ýa-da
  • çeýnemek üçin zerur myşsalara ýa-da süňklere ýa-da sfenoid süňküniň ýokarky eňegiň bir bölegine we / ýa-da kelläniň düýbüniň golaýyndaky karotid arteriýasyna ýaýrady. Düwürtik, boýnuň islendik ýerinde islendik ululykdaky bir ýa-da birnäçe limfa düwünlerine hem ýaýran bolmagy mümkin.
  • IVC etapda, çiş:
  • dodakdan ýa-da agyz boşlugyndan öýken, bagyr ýa-da süňk ýaly beýleki ýerlere ýaýrady.

Dodak we agyz boşlugynyň düwnük keseli

Lipygy-ýygydan dodak we agyz boşlugy rak, bejergiden soň gaýtalanýan (gaýdyp) rakdyr. Düwürtik dodakda ýa-da agzda ýa-da bedeniň beýleki ýerlerinde gaýdyp biler.

Bejergi wariantyna syn

Esasy pikirler

  • Dodak we agyz boşlugy rak keselleri üçin bejerginiň dürli görnüşleri bar.
  • Dodak we agyz boşlugy bilen kesellän näsaglar, bejergisini kelle we boýun boýun keselini bejermekde ökde lukmanlar topary meýilleşdirmeli.
  • Adaty bejerginiň iki görnüşi ulanylýar:
  • Operasiýa
  • Radiasiýa bejergisi
  • Bejerginiň täze görnüşleri kliniki synaglarda synagdan geçirilýär.
  • Himiýa bejergisi
  • Giperfraksiýa radiasiýa bejergisi
  • Gipertermiýa bejergisi
  • Dodak we agyz boşlugynyň bejergisi ters täsirleri döredip biler.
  • Näsaglar kliniki synaga gatnaşmak hakda pikir etmek isläp bilerler.
  • Näsaglar rak keselini bejermekden ozal, wagtynda ýa-da soň kliniki synaglara girip bilerler.
  • Gözegçilik synaglary zerur bolup biler.

Dodak we agyz boşlugy rak keselleri üçin bejerginiň dürli görnüşleri bar.

Dodak we agyz boşlugy keseli bilen kesellänler üçin dürli bejergiler bar. Käbir bejergiler adaty (häzirki ulanylýan bejergi), käbirleri kliniki synaglarda synagdan geçirilýär. Bejergi kliniki synagy, häzirki bejergileri gowulaşdyrmak ýa-da düwnük keseli bilen kesellänler üçin täze bejergiler barada maglumat almak üçin niýetlenen gözleg işidir. Kliniki synaglar täze bejerginiň adaty bejergiden has gowudygyny görkezende, täze bejergi adaty bejergä öwrülip biler. Näsaglar kliniki synaga gatnaşmak hakda pikir etmek isläp bilerler. Käbir kliniki synaglar diňe bejergini başlamadyk hassalar üçin açykdyr.

Dodak we agyz boşlugy bilen kesellän näsaglar, bejergisini kelle we boýun boýun keselini bejermekde ökde lukmanlar topary meýilleşdirmeli.

Bejergi, rak keseli bolan adamlary bejermekde ýöriteleşen lukman onkolog lukman tarapyndan gözegçilik ediler. Dodaklar we agyz boşlugy dem almak, iýmek we gürlemek üçin möhümdigi sebäpli, näsaglara düwnük keseliniň we bejergisiniň täsirlerini sazlamak üçin aýratyn kömek gerek bolup biler. Lukmançylyk onkology hassany kelle we boýun boýun keseli bolan näsaglary bejermekde ýörite taýýarlykly beýleki saglyk hünärmenlerine iberip biler. Bular aşakdakylary öz içine alýar:

  • Kelle we boýun hirurgy.
  • Radiasiýa onkology.
  • Diş lukmany.
  • Gepleýji terapewt.
  • Diýetisian.
  • Psiholog.
  • Reabilitasiýa boýunça hünärmen.
  • Plastik hirurg.

Adaty bejerginiň iki görnüşi ulanylýar:

Operasiýa

Operasiýa (operasiýada rak keselini aýyrmak) dodak we agyz boşlugynyň ähli basgançaklary üçin umumy bejergidir. Operasiýa aşakdakylary öz içine alyp biler:

  • Giňişleýin ýerli eksizsiýa: Düwnük keselini we töweregindäki käbir sagdyn dokumalary aýyrmak. Rak süňklere ýaýran bolsa, operasiýa süňk dokumalarynyň aýrylmagyny öz içine alyp biler.
  • Boýnuň bölünmegi: Limfa düwünleriniň we boýnuň beýleki dokumalarynyň aýrylmagy. Bu, düwnük dodaklaryndan we agyz boşlugyndan ýaýran mahaly edilýär.
  • Plastiki hirurgiýa: Bedeniň bölekleriniň daşky görnüşini dikeldýän ýa-da gowulandyrýan operasiýa. Uly çişler aýrylandan soň agzyň, bokurdagyň ýa-da boýnuň böleklerini bejermek üçin diş implantlary, derini bejermek ýa-da başga bir plastik operasiýa zerur bolup biler.

Lukman operasiýa wagtynda görüp boljak ähli düwnük keselini aýyrandan soň, käbir näsaglara galan islendik rak öýjüklerini öldürmek üçin operasiýadan soň himiýa bejergisi ýa-da radiasiýa bejergisi berilip bilner. Operasiýadan soň, düwnük keseliniň gaýdyp gelmek howpuny peseltmek üçin berilýän bejergä, goşmaça bejergi diýilýär.

Radiasiýa bejergisi

Radiasiýa bejergisi, düwnük öýjüklerini öldürmek ýa-da ösmezligi üçin ýokary energiýa rentgen şöhlelerini ýa-da beýleki radiasiýa görnüşlerini ulanýan rak keselidir. Radiasiýa bejergisiniň iki görnüşi bar:

  • Daşarky radiasiýa bejergisi, rak keseline radiasiýa ibermek üçin bedeniň daşyndaky maşyny ulanýar.
Kelläniň we boýnuň daşarky şöhlelenme bejergisi. Düwnük keselinde ýokary energiýa şöhlelenmesini maksat edinýän maşyn ulanylýar. Enjam hassanyň töwereginde aýlanyp, ýokary laýyk gelýän bejergini üpjün etmek üçin dürli burçlardan radiasiýa iberip biler. Tor maskasy bejerginiň dowamynda näsagyň kellesini we boýnuny hereket etmezlige kömek edýär. Maska ownuk syýa bellikleri goýulýar. Syýa bellikleri, her bejergiden öň radiasiýa maşynyny şol bir ýagdaýda düzmek üçin ulanylýar.
  • Içerki radiasiýa bejergisi, düwnük keseline gönüden-göni ýa-da ýakyn ýerde ýerleşýän iňňelerde, tohumlarda, simlerde ýa-da kateterlerde möhürlenen radioaktiw maddany ulanýar.

Radiasiýa bejergisiniň berilmegi, bejerilýän rak keseliniň görnüşine we tapgyryna baglydyr. Daş we içerki radiasiýa bejergisi dodak we agyz boşlugynyň düwnük keselini bejermek üçin ulanylýar.

Bejergi başlamazdan ozal çilimi taşlan hassalarda radiasiýa bejergisi has gowy işläp biler. Bar bolan problemalary bejermek üçin hassalar üçin radiasiýa bejergisi başlamazdan ozal diş synagyndan geçmek möhümdir.

Bejerginiň täze görnüşleri kliniki synaglarda synagdan geçirilýär.

Bu gysgaça bölüm, kliniki synaglarda öwrenilýän bejergileri suratlandyrýar. Öwrenilýän her täze bejergini agzap bilmez. Kliniki synaglar barada maglumat NCI web sahypasyndan alyp bilersiňiz.

Himiýa bejergisi

Himioterapiýa, öýjükleri öldürmek ýa-da öýjükleriň bölünmegini togtatmak bilen, düwnük öýjükleriniň ösüşini duruzmak üçin dermanlary ulanýan rak keselidir. Himiýa bejergisi agzy bilen kabul edilende ýa-da damara ýa-da myşsa sanjylanda, dermanlar gana girýär we bedeniň hemme ýerinde düwnük öýjüklerine baryp biler (ulgamlaýyn himiýa bejergisi). Himiýa bejergisi gönüden-göni serebrospinal suwuklyga, bir organa ýa-da garyn ýaly beden boşlugyna ýerleşdirilende, dermanlar esasan şol ýerlerdäki rak öýjüklerine täsir edýär (sebit himiýa bejergisi). Himiýa bejergisiniň berilmegi, bejerilýän düwnük görnüşine we tapgyryna baglydyr.

Giperfraksiýa radiasiýa bejergisi

Giperfraksiýa edilen radiasiýa bejergisi radiasiýanyň bejergisi bolup, onda radiasiýanyň umumy dozasy ownuk dozalara bölünýär we bejergiler günde bir gezekden köp berilýär.

Gipertermiýa bejergisi

Gipertermiýa bejergisi, beden dokumalaryny adaty temperaturadan ýokary gyzdyryp, rak öýjüklerine zeper ýetirmek we öldürmek ýa-da rak keselini radiasiýa we käbir antikanser dermanlaryna täsir etmek üçin bejermekdir.

Dodak we agyz boşlugynyň bejergisi ters täsirleri döredip biler.

Düwnük keseliniň bejergisiniň netijesinde ýüze çykýan zyýanly täsirler barada has giňişleýin maglumat üçin “Side Effects” sahypasyna serediň.

Näsaglar kliniki synaga gatnaşmak hakda pikir etmek isläp bilerler.

Käbir hassalar üçin kliniki synaga gatnaşmak iň oňat bejergi usuly bolup biler. Kliniki synaglar rak keselini öwrenmek prosesiniň bir bölegidir. Täze düwnük bejergisiniň howpsuz we täsirli ýa-da adaty bejergiden has gowudygyny anyklamak üçin kliniki synaglar geçirilýär.

Düwnük keselini bejermek üçin häzirki zaman bejergileriň köpüsi öňki kliniki synaglara esaslanýar. Kliniki synaga gatnaşýan hassalar adaty bejergini alyp bilerler ýa-da täze bejergini ilkinji bolup bilerler.

Kliniki synaglara gatnaşýan hassalar geljekde rak keseliniň bejergisini gowulaşdyrmaga kömek edýär. Kliniki synaglar täsirli täze bejergilere alyp barmasa-da, köplenç möhüm soraglara jogap berýärler we gözlegleri öňe sürmäge kömek edýärler.

Näsaglar rak keselini bejermekden ozal, wagtynda ýa-da soň kliniki synaglara girip bilerler.

Käbir kliniki synaglarda diňe bejergini almadyk hassalar bar. Beýleki synaglar, rak keseli gowulaşmadyk hassalar üçin bejergileri barlaýar. Şeýle hem, rak keseliniň gaýtalanmagynyň (gaýdyp gelmeginiň) öňüni almak ýa-da rak keselini bejermegiň zyýanly täsirlerini azaltmak üçin täze usullary barlaýan kliniki synaglar bar.

Clinurduň köp ýerinde kliniki synaglar geçirilýär. NCI tarapyndan goldanýan kliniki synaglar baradaky maglumatlary NCI-iň kliniki synag gözleg sahypasynda tapyp bilersiňiz. Beýleki guramalar tarapyndan goldanýan kliniki synaglary ClinicalTrials.gov web sahypasynda tapyp bilersiňiz.

Gözegçilik synaglary zerur bolup biler.

Düwnük keselini anyklamak ýa-da rak keseliniň tapgyryny anyklamak üçin geçirilen synaglaryň käbiri gaýtalanyp biler. Bejerginiň näderejede işleýändigini görmek üçin käbir synaglar gaýtalanar. Bejergini dowam etdirmek, üýtgetmek ýa-da bes etmek baradaky kararlar bu synaglaryň netijelerine esaslanyp biler.

Käbir synaglar bejergi gutarandan soň wagtal-wagtal geçirilmegini dowam etdirer. Bu synaglaryň netijesi, ýagdaýyňyzyň üýtgändigini ýa-da rak keseliniň gaýtalanandygyny görkezip biler (gaýdyp geliň). Bu synaglara käwagt yzarlaýyş synaglary ýa-da barlaglar diýilýär.

Tapgyr boýunça bejeriş usullary

Bu bölümde

  • I Tapgyr Dodak we Agyz boşlugynyň düwnük keseli
  • II Tapgyr Dodak we Agyz boşlugynyň düwnük keseli
  • III Tapgyr Dodak we Agyz boşlugynyň düwnük keseli
  • IV Tapgyr Dodak we Agyz boşlugynyň düwnük keseli

Aşakda görkezilen bejergiler barada has giňişleýin maglumat üçin bejerginiň wariantyna syn bölümine serediň.

I Tapgyr Dodak we Agyz boşlugynyň düwnük keseli

Dodaklaryň we agyz boşlugynyň düwnük keselini bejermek, dodakda we agyz boşlugynda düwnük keseliniň nirededigine baglydyr.

Dodak

Düwürtikde düwnük bar bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Operasiýa (giň ýerli eksizsiýa).
  • Daşarky radiasiýa bejergisi bilen ýa-da bolmazdan içerki radiasiýa bejergisi.

Diliň öň tarapy

Düwürtik diliň öňünde bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Operasiýa (giň ýerli eksizsiýa).
  • Daşarky radiasiýa bejergisi bilen ýa-da bolmazdan içerki radiasiýa bejergisi.
  • Boýnundaky limfa düwünlerine radiasiýa bejergisi.

Bukal mukoza

Düwürtik mukozasynda (ýaňaklaryň içi) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Içerki we / ýa-da daşarky radiasiýa bejergisi bilen ýa-da bolmazdan, 1 santimetrden kiçi çişler üçin hirurgiýa (giň ýerli eksizsiýa).
  • Operasiýa (deri gornuşi bilen giň ýerli eksizsiýa) ýa-da has uly çişler üçin radiasiýa bejergisi.

Agzyň poly

Düwürtik agzyň düýbünde (aşagynda) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • ½ santimetrden kiçi çişler üçin hirurgiýa (giň ýerli eksizsiýa).
  • Has uly çişler üçin hirurgiýa (giň ýerli eksizsiýa) ýa-da radiasiýa bejergisi.

Aşaky diş

Düwürtik aşaky dişde (diş etinde) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Operasiýa (eňegiň bir bölegini aýyrmagy we deri gornüşini öz içine alyp bilýän giň ýerli eksizsiýa).
  • Operasiýa bilen ýa-da bolmazdan radiasiýa bejergisi.

Retromolýar trigon

Rak retromolýar trigonda (paýhas dişleriniň aňyrsyndaky kiçijik ýer) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Operasiýa (eňegiň bir bölegini aýyrmagy öz içine alyp bilýän giň ýerli eksizsiýa).
  • Operasiýa bilen ýa-da bolmazdan radiasiýa bejergisi.

Gokarky diş ýa-da gaty aýak

Düwürtik ýokarky dişde (diş etinde) ýa-da gaty aýakda (agzyň üçegi) bolsa, bejergi adatça radiasiýa bejergisi bilen ýa-da bolmazdan operasiýa (giň ýerli eksizasiýa) bolup durýar.

Näsaglary kabul edýän NCI goldaýan rak keseliniň kliniki synaglaryny tapmak üçin kliniki synag gözlegimizi ulanyň. Synaglary rak keseliniň görnüşine, näsagyň ýaşyna we synaglaryň nirede geçirilýändigine baglylykda gözläp bilersiňiz. Kliniki synaglar barada umumy maglumatlar hem bar.

II Tapgyr Dodak we Agyz boşlugynyň düwnük keseli

Dodaklaryň we agyz boşlugynyň II tapgyryny bejermek, dodakda we agyz boşlugynda rak keseliniň nirededigine baglydyr.

Dodak

Düwürtikde düwnük bar bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Operasiýa (giň ýerli eksizsiýa).
  • Daşarky radiasiýa bejergisi we / ýa-da içerki radiasiýa bejergisi.

Diliň öň tarapy

Düwürtik diliň öňünde bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Radiasiýa bejergisi we / ýa-da hirurgiýa (giň ýerli eksizsiýa).
  • Operasiýa bilen içerki radiasiýa bejergisi (boýnuň kesilmegi).

Bukal mukoza

Düwürtik mukozasynda (ýaňaklaryň içi) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • 3 santimetr ýa-da has kiçi çişler üçin radiasiýa bejergisi.
  • Uly çişler üçin hirurgiýa (giň ýerli eksizsiýa) we / ýa-da radiasiýa bejergisi.

Agzyň poly

Düwürtik agzyň düýbünde (aşagynda) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Operasiýa (giň ýerli eksizsiýa).
  • Radiasiýa bejergisi.
  • Uly çişler üçin içerki radiasiýa bejergisi bilen ýa-da bolmazdan daşarky radiasiýa bejergisi bilen hirurgiýa (giň ýerli eksizsiýa).

Aşaky diş

Düwürtik aşaky dişde (diş etinde) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Operasiýa (eňegiň bir bölegini aýyrmagy we deri gornüşini öz içine alyp biljek giň ýerli eksizsiýa).
  • Diňe ýa-da operasiýadan soň radiasiýa bejergisi.

Retromolýar trigon

Rak retromolýar trigonda (paýhas dişleriniň aňyrsyndaky kiçijik ýer) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Operasiýa (eňegiň bir bölegini aýyrmagy öz içine alýan giň ýerli eksizsiýa).
  • Operasiýa bilen ýa-da bolmazdan radiasiýa bejergisi.

Gokarky diş ýa-da gaty aýak

Düwürtik ýokarky dişde (diş etinde) ýa-da gaty aýakda (agzyň üçegi) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Radiasiýa bejergisi bilen ýa-da bolmazdan hirurgiýa (giň ýerli eksizsiýa).
  • Diňe radiasiýa bejergisi.

Näsaglary kabul edýän NCI goldaýan rak keseliniň kliniki synaglaryny tapmak üçin kliniki synag gözlegimizi ulanyň. Synaglary rak keseliniň görnüşine, näsagyň ýaşyna we synaglaryň nirede geçirilýändigine baglylykda gözläp bilersiňiz. Kliniki synaglar barada umumy maglumatlar hem bar.

III Tapgyr Dodak we Agyz boşlugynyň düwnük keseli

Dodaklaryň we agyz boşlugynyň III basgançagyny bejermek, dodakda we agyz boşlugynda düwnük keseliniň nirededigine baglydyr.

Dodak

Düwürtikde düwnük bar bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Içerki radiasiýa bejergisi bilen ýa-da bolmazdan hirurgiýa we daşarky radiasiýa bejergisi.
  • Operasiýadan öň ýa-da soň himiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Himiýa bejergisi we radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Giperfraksiýa radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.

Diliň öň tarapy

Düwürtik diliň öňünde bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Içerki radiasiýa bejergisi bilen ýa-da bolmasa daşarky radiasiýa bejergisi.
  • Operasiýa (giň ýerli eksizsiýa), soň bolsa radiasiýa bejergisi.
  • Himiýa bejergisi we radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Giperfraksiýa radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.

Bukal mukoza

Düwürtik mukozasynda (ýaňaklaryň içi) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Radiasiýa bejergisi bilen ýa-da bolmazdan hirurgiýa (giň ýerli eksizsiýa).
  • Radiasiýa bejergisi.
  • Operasiýadan öň ýa-da soň himiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Himiýa bejergisi we radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Giperfraksiýa radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.

Agzyň poly

Düwürtik agzyň düýbünde (aşagynda) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Operasiýa (eňegiň süňküniň bir bölegini aýyrmagy öz içine alyp bilýän, giň ýerli eksizsiýa).
  • Içerki radiasiýa bejergisi bilen ýa-da bolmasa daşarky radiasiýa bejergisi.
  • Operasiýadan öň ýa-da soň himiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Himiýa bejergisi we radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Giperfraksiýa radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.

Aşaky diş

Düwürtik aşaky dişde (diş etinde) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Radiasiýa bejergisi bilen ýa-da bolmazdan hirurgiýa (giň ýerli eksizsiýa). Operasiýadan öň ýa-da soň radiasiýa berilip bilner.
  • Himiýa bejergisi we radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Giperfraksiýa radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.

Retromolýar trigon

Rak retromolýar trigonda (paýhas dişleriniň aňyrsyndaky kiçijik ýer) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Radiasiýa bejergisi bilen ýa-da bolmazdan, çiş, limfa düwünleri we eňegiň bir bölegini aýyrmak üçin hirurgiýa.
  • Operasiýadan öň ýa-da soň himiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Himiýa bejergisi we radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Giperfraksiýa radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.

Upperokarky diş

Düwürtik ýokarky dişde (diş etinde) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Radiasiýa bejergisi.
  • Operasiýa (giň ýerli eksizsiýa) we radiasiýa bejergisi.
  • Himiýa bejergisi we radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Giperfraksiýa radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.

Düwürtik

Düwürtik gaty agzynda (agzyň üçegi) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Radiasiýa bejergisi.
  • Radiasiýa bejergisi bilen ýa-da bolmazdan hirurgiýa (giň ýerli eksizsiýa).
  • Himiýa bejergisi we radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Giperfraksiýa radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.

Limfa düwünleri

Limfa düwünlerine ýaýran rak üçin bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Radiasiýa bejergisi we / ýa-da hirurgiýa (boýnuň kesilmegi).
  • Himiýa bejergisi we radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Giperfraksiýa radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.

Näsaglary kabul edýän NCI goldaýan rak keseliniň kliniki synaglaryny tapmak üçin kliniki synag gözlegimizi ulanyň. Synaglary rak keseliniň görnüşine, näsagyň ýaşyna we synaglaryň nirede geçirilýändigine baglylykda gözläp bilersiňiz. Kliniki synaglar barada umumy maglumatlar hem bar.

IV Tapgyr Dodak we Agyz boşlugynyň düwnük keseli

IVA, IVB we IVC dodaklaryny we agyz boşlugynyň düwnük keselini bejermek, dodak we agyz boşlugynda düwnük keseliniň nirededigine baglydyr.

Dodak

Düwürtikde düwnük bar bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Içerki radiasiýa bejergisi bilen ýa-da bolmazdan hirurgiýa we daşarky radiasiýa bejergisi.
  • Himiýa bejergisi we radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Operasiýadan öň ýa-da soň himiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Giperfraksiýa radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.

Diliň öň tarapy

Düwürtik diliň öňünde bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Dili we käwagt bogaz (ses gutusy) radiasiýa bejergisi bilen ýa-da ýok etmek üçin hirurgiýa.
  • Alamatlary aýyrmak we durmuş derejesini ýokarlandyrmak üçin radiasiýa bejergisi pallatiw terapiýa.
  • Himiýa bejergisi we radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Operasiýadan öň ýa-da soň himiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Giperfraksiýa radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.

Bukal mukoza

Düwürtik mukozasynda (ýaňaklaryň içi) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Operasiýa (giň ýerli eksizsiýa) we / ýa-da radiasiýa bejergisi.
  • Himiýa bejergisi we radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Operasiýadan öň ýa-da soň himiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Giperfraksiýa radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.

Agzyň poly

Düwürtik agzyň düýbünde (aşagynda) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Radiasiýa bejergisinden öň ýa-da soň hirurgiýa.
  • Himiýa bejergisi we radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Operasiýadan öň ýa-da soň himiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Giperfraksiýa radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.

Aşaky diş

Düwürtik aşaky dişde (diş etinde) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Operasiýa we / ýa-da radiasiýa bejergisi.
  • Himiýa bejergisi we radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Operasiýadan öň ýa-da soň himiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Giperfraksiýa radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.

Retromolýar trigon

Rak retromolýar trigonda (paýhas dişleriniň aňyrsyndaky kiçijik ýer) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Ösümligi, limfa düwünlerini we eňegiň bir bölegini aýyrmak üçin hirurgiýa, soň bolsa radiasiýa bejergisi.
  • Himiýa bejergisi we radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Operasiýadan öň ýa-da soň himiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Giperfraksiýa radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.

Gokarky diş ýa-da gaty aýak

Düwürtik ýokarky dişde (diş etinde) ýa-da gaty aýakda (agzyň üçegi) bolsa, bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Radiasiýa bejergisi bilen hirurgiýa.
  • Himiýa bejergisi we radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Operasiýadan öň ýa-da soň himiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Giperfraksiýa radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.

Limfa düwünleri

Limfa düwünlerine ýaýran rak üçin bejergide aşakdakylar bolup biler:

  • Radiasiýa bejergisi we / ýa-da hirurgiýa (boýnuň kesilmegi).
  • Himiýa bejergisi we radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Operasiýadan öň ýa-da soň himiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Giperfraksiýa radiasiýa bejergisiniň kliniki synagy.

Näsaglary kabul edýän NCI goldaýan rak keseliniň kliniki synaglaryny tapmak üçin kliniki synag gözlegimizi ulanyň. Synaglary rak keseliniň görnüşine, näsagyň ýaşyna we synaglaryň nirede geçirilýändigine baglylykda gözläp bilersiňiz. Kliniki synaglar barada umumy maglumatlar hem bar.

Dodaklaryň we agyz boşlugynyň düwnük keseliniň bejergisi

Aşakda görkezilen bejergiler barada has giňişleýin maglumat üçin bejerginiň wariantyna syn bölümine serediň.

Gaýtalanýan dodak we agyz boşlugynyň bejergisinde aşakdakylar bolup biler:

  • Öň radiasiýa bejergisi ulanylan bolsa, hirurgiýa.
  • Öň operasiýa edilen bolsa, hirurgiýa we / ýa-da radiasiýa bejergisi.
  • Radiasiýa bejergisi bilen ýa-da bolmazdan himiýa bejergisiniň kliniki synagy.
  • Gipertermiýa bejergisiniň kliniki synagy.

Näsaglary kabul edýän NCI goldaýan rak keseliniň kliniki synaglaryny tapmak üçin kliniki synag gözlegimizi ulanyň. Synaglary rak keseliniň görnüşine, näsagyň ýaşyna we synaglaryň nirede geçirilýändigine baglylykda gözläp bilersiňiz. Kliniki synaglar barada umumy maglumatlar hem bar.

Dodak we agyz boşlugynyň düwnük keseli barada has giňişleýin öwrenmek üçin

Milli düwnük institutyndan dodak we agyz boşlugy keseli barada has giňişleýin maglumat üçin aşakdakylara serediň:

  • Kelle we boýun boýun keseli sahypasy
  • Agyz boşlugy, Pharyngeal we Laryngeal düwnük keseliniň öňüni almak
  • Agyz boşlugy, Pharyngeal we Laryngeal düwnük barlagy
  • Himiýa bejergisiniň we kelle / boýun boýun radiasiýasynyň dilden ýüze çykýan kynçylyklary
  • Kelle we boýun boýunlary
  • Temmäki (taşlamaga kömek edýär)

Rak keseliniň umumy maglumatlary we Milli düwnük institutynyň beýleki çeşmeleri üçin aşakdakylara serediň:

  • Rak hakda
  • Sahna
  • Himiýa bejergisi we siz: Düwnük keseli üçin goldaw
  • Radiasiýa bejergisi we siz: Düwnük keseli üçin goldaw
  • Düwnük keseli
  • Lukmandan düwnük keseli barada soraglar
  • Halas bolanlar we terbiýeçiler üçin