Types/bone/bone-fact-sheet
Mazmuny
Esasy süňk keseli
Süňk çişleri näme?
Süňklerde birnäçe dürli çiş ösüp biler: süňk dokumasyndan emele gelýän we zyýanly (düwnükli) ýa-da oňat (rak däl) we metastatiki çişler (bedeniň başga bir ýerinde emele gelen rak öýjüklerinden döreýän çişler we esasy süňk çişleri we süňküne ýaýrady). Zyýanly esasy süňk çişleri (esasy süňk düwnükleri) oňat süňk çişlerinden has az duş gelýär. Esasy süňk çişleriniň iki görnüşi hem sagdyn süňk dokumalaryny ösdürip we gysyp biler, ýöne oňat çişler adatça süňk dokumalaryny ýaýratmaýar ýa-da ýok etmeýär we seýrek ýagdaýda durmuş üçin howp bolup durýar.
Esasy süňk raklary, sarkoma diýilýän rak keseliniň has giň kategoriýasyna girýär. .
Süňk düwnük keseli seýrekdir. Diagnoz goýlan ähli täze düwnük keseliniň 1% -indenem az bölegini tutýar. 2018-nji ýylda ABŞ-da 3450 täze süňk düwnük keseli ýüze çykarylar (1).
Bedeniň beýleki ýerlerinden süňklere metastazlaşdyrýan (ýaýran) rak keseline metastatiki (ýa-da ikinji derejeli) süňk rak diýilýär we başlanan organ ýa-da dokuma, mysal üçin süňküň metastazyna öwrülen döş rak keseli diýilýär. . Uly adamlarda süňküň metastazyna öwrülen düwnükli çişler, esasy süňk düwnüklerinden has ýygy duş gelýär. Mysal üçin, 2008-nji ýylyň ahyrynda ABŞ-da 18–64 ýaş aralygyndaky 280,000 ulular süňklerde metastatiki rak bilen ýaşaýardy (2).
Düwnük keseliniň köp görnüşi süňklere ýaýrap bilse-de, süňk metastazy esasanam käbir düwnük kesellerinde, şol sanda döş we prostat kesellerinde ýüze çykýar. Süňkdäki metastatiki çişler, giperkalsemiýa diýlip atlandyrylýan gandaky döwüklere, agyrylara we adaty bolmadyk ýokary kalsiý döredip biler.
Süňk düwnük keseliniň dürli görnüşleri haýsylar?
Süňkdäki esasy düwnük keseliniň görnüşleri, süňkdäki öýjükleriň haýsy görnüşde ýüze çykýandygy bilen kesgitlenýär.
Osteosarkoma
Osteosarkoma osteoid dokumasyndaky osteoblastlar (süňk dokumasy) diýilýän süňk emele getirýän öýjüklerden döreýär. Bu çiş adatça çagalarda, ýetginjeklerde we ýaş ulularda (3) egniniň golaýynda we dyzynyň golaýynda bolýar, ýöne islendik süňkde bolup biler, esasanam uly ýaşlylarda. Köplenç çalt ösýär we bedeniň beýleki ýerlerine, şol sanda öýkenlere ýaýraýar. Osteosarkoma töwekgelçiligi 10 we 19 ýaş aralygyndaky çagalaryň we ýetginjekleriň arasynda iň ýokarydyr, erkekleriň osteosarkoma döremegi aýallara garanyňda has ýokarydyr. Çagalaryň arasynda osteosarkoma akýagyzlara garanyňda garaýagyzlarda we beýleki jyns / etnik toparlarda has ýygy duş gelýär, ýöne ulularyň arasynda beýleki jyns / etnik toparlara garanyňda aklarda has ýygy duş gelýär.
Hondrosarkoma
Hondrosarkoma kıkyrdak dokumasynda başlaýar. Kıkyrtyk süňkleriň ujuny ýapýan we bogunlary çyzýan birleşdiriji dokumanyň bir görnüşidir. Hondrosarkoma köplenç çanakda, ýokarky aýakda we egninde emele gelýär we adatça haýal ösýär, kämahal çalt ösüp, bedeniň beýleki ýerlerine ýaýrap bilýär. Hondrosarkoma esasan uly ýaşly adamlarda (40 ýaşdan uly) ýüze çykýar. Garrylygyň ulalmagy bilen töwekgelçilik ýokarlanýar. Süňk garynjygynda ekstraskelet kondrosarkoma diýilýän seýrek kondrosarkoma görnüşi emele gelmeýär. Munuň ýerine, gollaryň we aýaklaryň ýokarky böleginiň ýumşak dokumalarynda emele gelýär.
Ewing sarkoma
Ewing sarkomasy adatça süňkde ýüze çykýar, ýöne ýumşak dokumalarda (myşsa, ýag, süýümli dokumalar, gan damarlary ýa-da beýleki goldaýan dokumalarda) seýrek ýüze çykyp biler. Ewing sarkomalary adatça çanaklarda, aýaklarda ýa-da gapyrgalarda emele gelýär, ýöne islendik süňkde emele gelip biler (3). Bu çiş köplenç çalt ösýär we bedeniň beýleki ýerlerine, şol sanda öýkenlere ýaýraýar. Ewing sarkomasynyň töwekgelçiligi 19 ýaşdan kiçi çagalarda we ýetginjeklerde iň ýokarydyr. Oglanlarda gyzlara garanyňda Ewing sarkomasy döreýär. Ewing sarkomasy garaýagyzlara ýa-da aziýalylara garanyňda aklarda has ýygy duş gelýär.
Akordoma
Hordoma oňurganyň süňklerinde emele gelýän gaty seýrek bir çişdir. Bu çişler köplenç uly ýaşly adamlarda ýüze çykýar we adatça oňurganyň (sakrum) we kelläniň düýbünde emele gelýär. Aýallara garanyňda erkeklerden iki esse köp akordoma diagnozy goýulýar. Youngeraşlarda we çagalarda ýüze çykanda, köplenç kelläniň düýbünde we ýatgysyň oňurgasynda (boýnunda) bolýar.
Gowy süňk çişleriniň birnäçe görnüşi, seýrek ýagdaýlarda erbet bolup, bedeniň beýleki ýerlerine ýaýrap biler (4). Bulara süňküň ullakan öýjükli çiş (osteoklastoma hem diýilýär) we osteoblastoma degişlidir. Süňkleriň ullakan öýjük çişleri, köplenç dyz bogunlaryna ýakyn elleriň we aýaklaryň uzyn süňkleriniň ujunda ýüze çykýar (5). Adatça ýaş we orta ýaşly ulularda ýüze çykýan bu çişler, ýerli agressiw bolup, süňküň ýok edilmegine sebäp bolup biler. Seýrek ýagdaýlarda köplenç öýkenlere ýaýrap bilýärler (metastaz). Osteoblastoma adaty gaty süňk dokumalaryny osteoid diýilýän has gowşak görnüş bilen çalyşýar. Bu çiş esasan oňurgada ýüze çykýar (6). Ol haýal ösýär we ýaş we orta ýaşly ulularda bolýar. Bu çişiň ýaramaz ýagdaýyna seýrek duş gelinýär.
Süňk mäziniň döremeginiň sebäpleri näme?
Süňk düwnük keseliniň anyk kesgitlenmedik sebäbi bolmasa-da, gözlegçiler bu çişleriň döremek ähtimallygyny ýokarlandyrýan birnäçe faktorlary kesgitlediler.
- Öňki rak keselini radiasiýa, himiýa bejergisi ýa-da öýjük transplantasiýasy bilen bejermek. Osteosarkoma ýokary dozaly daşarky radiasiýa bejergisi bolan adamlarda (esasanam radiasiýanyň berlen ýerinde) ýa-da käbir antikanser serişdeleri, esasanam alkilleýji serişdeler bilen bejergi alýan adamlarda ýüze çykýar; çagalykda bejergi alýanlara aýratyn howp abanýar. Mundan başga-da, miýeloablatiw gematopoietiki kök öýjük transplantasiýasyny başdan geçirýän çagalaryň az göteriminde (takmynan 5%) osteosarkoma ösýär.
- Käbir miras galan şertler.Süňk keseliniň az mukdary nesil şertleri sebäpli ýüze çykýar (3). Mysal üçin, nesil yzarlaýan retinoblastoma (gözüň adaty rak keseli) bolan çagalarda, esasanam radiasiýa bilen bejerilse, osteosarkoma döremek howpy has ýokarydyr. Li-Fraumeni sindromly maşgalalaryň agzalaryna osteosarkoma we kondrosarkoma we beýleki düwnük keselleri töwekgelçiligi ýokarlanýar. Mundan başga-da, süňkleriň nesil yzarlaýan kemçilikleri bolan adamlarda kondrosarkoma döremek howpy ýokarlanýar. Çagalyk akordomy, böwreklerde, beýnide, gözlerde, ýüreklerde, öýkenlerde we deride oňat çişleriň döreýän genetiki näsazlygy bolan skleroz toplumy bilen baglanyşyklydyr. Ewing sarkomasy haýsydyr bir nesil keseli sindromlary ýa-da dogabitdi çagalyk keselleri bilen berk baglanyşykly bolmasa-da (7, 8),
- Käbir oňat süňk şertleri. Süňk keseli bolan Paget keseli (täze süňk öýjükleriniň adatdan daşary ösmegi bilen häsiýetlendirilýän oňat ýagdaý) 40 ýaşdan uly adamlarda osteosarkoma döremek howpy ýokarydyr.
Süňk mäziniň alamatlary nämeler?
Agyry süňk mäziniň iň köp ýaýran alamaty, ýöne süňk düwnükleriniň hemmesi agyry döretmeýär. Süňkde ýa-da onuň ýanynda dowamly ýa-da adaty bolmadyk agyry ýa-da çişmek, düwnük ýa-da başga şertler sebäpli döräp biler. Süňk mäziniň beýleki alamatlaryna gollarda, aýaklarda, döşde ýa-da çanaklykda bir bölek (ýumşak we ýyly bolup biler) degişlidir; düşündirilmedik gyzzyrma; we belli bir sebäpsiz döwülýän süňk. Süňk alamatlarynyň sebäbini kesgitlemek üçin lukmana ýüz tutmak möhümdir.
Süňk mäzine nädip diagnoz goýulýar?
Süňk keselini anyklamaga kömek etmek üçin lukman hassanyň şahsy we maşgala lukmançylyk taryhy barada soraýar. Şeýle hem lukman fiziki gözden geçirýär we laboratoriýa we beýleki anyklaýyş synaglaryny tabşyryp biler. Bu synaglar aşakdakylary öz içine alyp biler:
- Süňk çişiniň ýerleşişini, ululygyny we görnüşini görkezip bilýän rentgen şöhleleri . Eger rentgen şöhleleri adaty bolmadyk ýeriň rak keseliniň bolup biljekdigini görkezýän bolsa, lukman ýörite surata düşüriş synaglaryny maslahat berer. Rentgen şöhleleri adaty bolmadyk ýeriň oňatdygyny görkezýän hem bolsa, lukman has köp synag geçirmek isläp biler, esasanam näsag adaty bolmadyk ýa-da dowamly agyry başdan geçirýän bolsa.
- Süňk skaneri, bu az mukdarda radioaktiw materialyň gan damaryna sanjym edilip, gan akmasyndan geçýän synag; soň süňklere ýygnanýar we skaner tarapyndan kesgitlenýär.
- Bedeniň içindäki ýerleriň dürli burçlardan alnan, rentgen enjamyna birikdirilen kompýuter tarapyndan döredilen jikme-jik suratlaryň toplumy bolan hasaplanan tomografiýa (CT ýa-da CAT) skaner .
- Magnit-rezonans tomografiýa (MRI) prosedurasy, rentgen şöhlelerini ulanman, bedeniň içindäki ýerleriň jikme-jik suratlaryny döretmek üçin kompýutere birikdirilen güýçli magnit ulanýar.
- Pozitron zyňyndy tomografiýasy (PET) gözden geçirilýär, onda az mukdarda radioaktiw glýukoza (şeker) damara sanjylýar we glýukoza ulanylýan bedeniň içindäki ýerleri jikme-jik, kompýuterleşdirilen suratlar üçin skaner ulanylýar. Rak öýjükleri köplenç adaty öýjüklerden has köp glýukoza ulanýandygy sebäpli, suratlar bedende rak öýjüklerini tapmak üçin ulanylyp bilner.
- Gan damarlarynyň rentgen şöhlesi bolan angiogram .
- Biopsiýa (süňk çişinden dokumanyň nusgasyny aýyrmak) rak keseliniň bardygyny ýa-da ýokdugyny anyklamak üçin. Hirurg iňňe biopsiýasyny, eksizion biopsiýany ýa-da kesilen biopsiýany edip biler. Iňňe biopsiýasy wagtynda hirurg süňkde kiçijik deşik döredýär we iňňe ýaly gural bilen çişden dokumanyň nusgasyny aýyrýar. Eksizion biopsiýa üçin hirurg diagnoz üçin bir bölegi ýa-da şübheli ýerleri aýyrýar. Kesilen biopsiýada hirurg çişiň içine girýär we dokumanyň nusgasyny aýyrýar. Biopsiýalary ortopedik onkolog (süňk rak keselini bejermekde tejribeli lukman) amala aşyrýar, sebäbi biopsiýa keseliniň ýerleşdirilmegi indiki hirurgiki usullara täsir edip biler. Patolog (mikroskopda öýjükleri we dokumalary öwrenip keseli kesgitleýän lukman) dokumanyň düwnükdigini ýa-da ýokdugyny anyklaýar.
- Alkogolly fosfataz we laktat degidrojenaz atly iki fermentiň derejesini kesgitlemek üçin gan synaglary . Bu fermentleriň köp mukdary osteosarkoma ýa-da Ewing sarkomasy bolan adamlaryň ganynda bolup biler. Süňk dokumasyny emele getirýän öýjükler örän işjeň bolanda - çagalar ulalanda, süňk döwülende ýa-da kesel ýa-da çiş adaty bolmadyk süňk dokumalarynyň döremegine sebäp bolanda, ýokary derejeli aşgar fosfataz ýüze çykýar. Ösýän çagalarda we ýetginjeklerde ýokary derejeli aşgar fosfatazyň kadalydygy sebäpli, bu synag süňk mäziniň ygtybarly görkezijisi däl.
Esasy süňk rak keseli nähili bejerilýär?
Bejergi usullary, düwnük keseliniň görnüşine, ululygyna, ýerleşişine we basgançagyna, adamyň ýaşyna we umumy saglygyna baglydyr. Süňk keselini bejermegiň usullary hirurgiýa, himiýa bejergisi, radiasiýa bejergisi, kriosirurgiýa we maksatly bejergini öz içine alýar.
- Süňk mäziniň bejergisi hirurgiýa . Hirurg negatiw çäkler bilen ähli çişigi aýyrýar (ýagny operasiýa wagtynda aýrylan dokumanyň gyrasynda hiç bir rak keseli öýjükleri tapylmaýar). Şeýle hem hirurg, çiş bilen birlikde aýrylan sagdyn dokumanyň mukdaryny azaltmak üçin ýörite hirurgiki usullary ulanyp biler. Hirurgiki usullaryň we operasiýadan öňki çiş bejergisiniň düýpli gowulaşmagy, el ýa-da aýak süňk süňkleri bilen kesellänleriň köpüsine radikal hirurgiki amallardan gaça durmaga mümkinçilik berdi. (ýagny, ähli agzany aýyrmak). Şeýle-de bolsa, el-aýagyny aýyrmak operasiýasyny geçiren hassalaryň köpüsine, agzalaryň işini dikeltmek üçin rekonstruktiw operasiýa gerek (3).
- Himioterapiýa , düwnük öýjüklerini öldürmek üçin antikanser dermanlaryny ulanmakdyr. Ewing sarkomasy (täze anyklanan we gaýtalanýan) ýa-da täze diagnoz goýlan osteosarkoma bolan näsaglar, operasiýa edilmezden ozal, antikanser dermanlarynyň kombinasiýasyny alýarlar. Himioterapiýa, adatça, kondrosarkoma ýa-da akordoma bejermek üçin ulanylmaýar (3).
- Radioterapiýa diýlip atlandyrylýan radiasiýa bejergisi, düwnük öýjüklerini öldürmek üçin ýokary energiýa rentgen şöhlelerini ulanmagy öz içine alýar. Bu bejergi operasiýa bilen bilelikde ulanylyp bilner. Ewing sarkomasyny bejermek üçin köplenç ulanylýar (3). Osteosarkoma, kondrosarkoma we akordoma üçin beýleki bejergiler bilen hem ulanylyp bilner, esasanam operasiýadan soň az mukdarda rak keseli galanda. Operasiýa edilmeýän hassalar üçin hem ulanylyp bilner. Samarium diýlip atlandyrylýan süňkde ýygnanýan radioaktiw madda, radiasiýa bejergisiniň içki görnüşidir, bejergiden soň gaýdyp gelen osteosarkomany bejermek üçin ýeke ýa-da öýjük transplantasiýasy bilen ulanylyp bilner. başga süňkde.
- Krizosirurgiýa , düwnük öýjüklerini doňdurmak we öldürmek üçin suwuk azotyň ulanylmagydyr. Bu usul käwagt süňkdäki çişleri ýok etmek üçin adaty operasiýa ýerine ulanylyp bilner (10).
- Maksatly bejergi , düwnük öýjükleriniň ösmegine we ýaýramagyna gatnaşýan belli bir molekula bilen täsirleşmek üçin döredilen dermany ulanmakdyr. Monoklonal antikor denosumab (Xgeva®), ululary we skelet taýdan kämillik ýaşyna ýetmedik ýetginjekleri operasiýa bilen aýryp bolmaýan ullakan süňk çişleri bilen bejermek üçin makullanan bejergidir. Osteoklast diýilýän süňk öýjüginiň bir görnüşi sebäpli dörän süňkleriň ýok edilmeginiň öňüni alýar.
Süňk düwnük keseliniň bejergisi barada has giňişleýin maglumaty ® rak keselini bejermegiň gysgaça mazmunyndan tapyp bilersiňiz:
- Ewing sarkoma bejergisi
- Süňk bejergisiniň osteosarkoma we zyýanly süýümli histiositoma
- Çaga bejergisiniň adaty däl raklary (Hordoma bölümi)
Süňk keselini bejermegiň zyýanly täsirleri haýsylar?
Süňk mäzinden bejergi alýan adamlarda, ýaşy ulaldygyça bejerginiň giç täsirini ösdürmek ähtimallygy artýar. Bu giç täsirler bejerginiň görnüşine we näsagyň bejergi ýaşyna bagly bolup, ýürek, öýken, eşidiş, önelgelilik we süňk bilen baglanyşykly fiziki kynçylyklary öz içine alýar; newrologiki meseleler; we ikinji rak keseli (ýiti mieloid leýkemi, miýelodisplastiki sindrom we radiasiýa täsir edýän sarkoma). Süňk çişlerini kriosirurgiýa bilen bejermek, ýakyn süňk dokumalarynyň ýok edilmegine we döwülmegine sebäp bolup biler, ýöne bu täsirler başlangyç bejergiden soň belli bir wagtlap görünmezligi mümkin.
Süňk keseli käwagt öýkenlere metastaz edýär ýa-da şol bir ýerde ýa-da bedeniň beýleki süňklerinde gaýtalanyp bilýär. Süňk rak keseli bolan adamlar lukmany yzygiderli görmeli we adaty bolmadyk alamatlary derrew habar bermeli. Süňk düwnük keseliniň dürli görnüşleri we tapgyrlary boýunça yzarlamak üýtgeýär. Adatça hassalar lukman tarapyndan ýygy-ýygydan barlanýar we yzygiderli gan barlaglary we rentgen şöhleleri geçirilýär. Yzygiderli yzarlamak, saglykdaky üýtgeşmeleriň ara alnyp maslahatlaşylmagyny we meseleleriň gysga wagtda bejerilmegini üpjün edýär.
Saýlanan salgylanmalar '
- Siegel RL, Miller KD, Jemal A. Rak keseliniň statistikasy, 2018. CA: Kliniki lukmanlar üçin rak keseli Journalurnaly 2018; 68 (1): 7-30. [PubMed Abstrakt]
- Li S, Peng Y, Weinhandl ED we ş.m. ABŞ-nyň uly ýaşly ilatynda metastatiki süňk keseliniň ýaýramagynyň çak edilýän sany. Kliniki epidemiologiýa 2012; 4: 87-93. [PubMed Abstrakt]
- O'Donnell RJ, DuBua SG, Haas-Kogan DA. Süňk sarkomasy. In: DeWita, Hellman we Rosenbergiň düwnük keseli: Onkologiýanyň ýörelgeleri we amaly. 10-njy neşir. Filadelfiýa: Lippinkott Williams we Wilkins, 2015. 2017-nji ýylyň 26-njy iýulynda täzelendi.
- Hakim DN, Pelly T, Kulendran M, Karis JA. Süňküň oňat çişleri: Syn. Süňk onkologiýasy 2015urnaly 2015; 4 (2): 37-41. [PubMed Abstrakt]
- Sobti A, Agrawal P, Agarwala S, Agarwal M. Süňküň ullakan öýjükli çiş - syn. Süňk we bilelikdäki hirurgiýa 2016; 4 (1): 2-9. [PubMed Abstrakt]
- Yang Y, Rosenberg AE. Süňk emele getirýän çişler. Hirurgiki patologiýa klinikalary 2017; 10 (3): 513-535. [PubMed Abstrakt]
- Mirabello L, Curtis RE, Savage SA. Süňk keseli. In: Maýkl Thun M, Linet MS, Cerhan JR, Haiman CA, Schottenfeld D, redaktorlar. Schottenfeld we Fraumeni, Rak epidemiologiýasy we öňüni alyş. Dördünji neşir. Nýu-Yorkork: Oksford uniwersitetiniň metbugaty, 2018.
- Roman E, Lightfoot T, Picton S Kinsey S. Çagalyk rak keseli. In: Maýkl Thun M, Linet MS, Cerhan JR, Haiman CA, Schottenfeld D, redaktorlar. Schottenfeld we Fraumeni, Rak epidemiologiýasy we öňüni alyş. Dördünji neşir. Nýu-Yorkork: Oksford uniwersitetiniň metbugaty, 2018.
- Machiela MJ, Grünewald TGP, Surdez D we ş.m. Genom boýunça birleşme gözleginde, Ewing sarkoma duýgurlygy bilen baglanyşykly birnäçe täze loki kesgitlenýär. Tebigat aragatnaşyklary 2018; 9 (1): 3184. [PubMed Abstrakt]
- Chen C, Garliç J, Winsent K, Brien E. Süňk çişlerinde krioterapiýa bilen operasiýadan soňky kynçylyklar. Süňk onkologiýasy Journalurnaly 2017; 7: 13-17. [PubMed Abstrakt]
Awtomatiki täzelenmäni düşündiriň