Düwnük keseli / bejergisi / görnüşleri / hirurgiýa / fotodinamiki faktlar sahypasy
Düwnük keseliniň fotodinamiki bejergisi
Fotodinamiki terapiýa näme?
Fotodinamiki terapiýa (PDT), fotosensilleşdiriji ýa-da fotosensilleşdiriji serişde we belli bir ýagtylyk görnüşi diýilýän derman ulanýan bejergidir. Fotosensilizatorlar belli bir tolkun uzynlygyna sezewar bolanda, ýakyn öýjükleri öldürýän kislorod görnüşini öndürýärler (1 ?? 3).
Her bir fotosensilizator belli bir tolkun uzynlygynyň ýagtylygy bilen işjeňleşdirilýär (3, 4). Bu tolkun uzynlygy, ýagtylygyň bedene näderejede baryp biljekdigini kesgitleýär (3, 5). Şeýlelik bilen, lukmanlar bedeniň dürli ýerlerini PDT bilen bejermek üçin ýörite fotosensilizatorlary we tolkun uzynlyklaryny ulanýarlar.
PDT rak keselini bejermekde nähili ulanylýar?
Düwnük keselini bejermek üçin PDT-iň ilkinji ädiminde fotosensilleşdiriji serişde gana sanjym edilýär. Agent bedeniň ähli öýjükleri tarapyndan siňýär, ýöne düwnük öýjüklerinde adaty öýjüklerden has uzak saklanýar. Sanjymdan (1) takmynan 24-72 sagat soň, agentiň köpüsi adaty öýjükleri taşlap, ýöne düwnük öýjüklerinde galsa, çiş ýagtylyga sezewar bolýar. Çişdäki fotosensilizator ýagtylygy siňdirýär we ýakyn ýerdäki rak öýjüklerini ýok edýän işjeň kislorod görnüşini öndürýär (1 ?? 3).
PDT düwnük öýjüklerini gönüden-göni öldürmekden başga-da, başga iki usul bilen çişleri gysýan ýa-da ýok edýän ýaly görünýär (1 ?? 4). Fotosensilizator, çişdäki gan damarlaryna zeper ýetirip biler we şeýlelik bilen düwnük zerur iýmitleri almaz. PDT, çiş öýjüklerine hüjüm etmek üçin immun ulgamyny işjeňleşdirip biler.
PDT üçin ulanylýan ýagtylyk lazerden ýa-da başga çeşmelerden gelip biler (2, 5). Lazer ýagtylygy, bedeniň içindäki ýerlere ýagtylyk bermek üçin süýümli optiki kabeller (ýagtylygy geçirýän inçe süýümler) arkaly ugrukdyrylyp bilner (2). Mysal üçin, süýümli optiki kabel endoskopyň üsti bilen (bedeniň içindäki dokumalara seretmek üçin ulanylýan inçe, yşyklandyrylan turba) öýkenlere ýa-da özofagusa bu organlarda düwnük keselini bejermek üçin girizilip bilner. Beýleki ýagtylyk çeşmelerinde deriniň düwnük keseli (5) ýaly ýerüsti çişler üçin ulanylyp bilinýän ýagtylyk çykaryjy diodlar (LED) bar.
PDT adatça ambulatoriýa amallary hökmünde ýerine ýetirilýär (6). PDT hem gaýtalanyp bilner we hirurgiýa, radiasiýa bejergisi ýa-da himiýa terapiýasy ýaly beýleki bejergiler bilen ulanylyp bilner (2).
Ekstrakorporal fotoferez (ECP) PDT görnüşidir, onda hassanyň gan öýjüklerini ýygnamak, bedeniň daşynda fotosensilleşdiriji serişde bilen bejermek, ýagtylyga sezewar etmek we hassanyň ýanyna gaýtarmak üçin enjam ulanylýar. ABŞ-nyň Azyk we derman serişdeleri müdirligi (FDA), beýleki bejeriş usullaryna jogap bermedik kesilen T öýjükli lenfomanyň deri alamatlarynyň agyrlygyny azaltmak üçin ECP-ni tassyklady. ECP-iň beýleki gan keselleri üçin haýsydyr bir amalynyň bolup biljekdigini ýa-da göçürilenden soň ret edilmegini azaltmaga kömek etmek üçin gözlegler alnyp barylýar.
Häzirki wagtda PDT bilen haýsy rak keseli bejerilýär?
FDA şu güne çenli özofagus düwnük keseliniň we öýkeniň düwnük keseliniň alamatlaryny bejermek ýa-da ýok etmek üçin PDT-de ulanmak üçin porfimer natriý ýa-da Photofrin® atly fotosensilleşdiriji serişdäni tassyklady. Porfimer natriý, düwnük keseliniň öňüni alanda ýa-da diňe lazer bejergisi bilen kanagatlanarly bejerilip bilinmeýän mahaly, özofagus düwnük alamatlaryny aýyrmak üçin tassyklanýar. Porfimer natriý, adaty bejergileri laýyk gelmeýän hassalarda öýjükli öýjükli düwnük keselini bejermek we howa ýollaryna päsgel berýän kiçi öýjükli öýken ragy bolan näsaglarda alamatlary ýeňilleşdirmek üçin ulanylýar. 2003-nji ýylda FDA özofagus düwnük keseline sebäp bolup bilýän Barrett özofagusly näsaglarda öňünden döreýän lezýonlary bejermek üçin porfimer natrini tassyklady.
PDT-iň çäklendirmeleri näme?
Fotosensilizatorlaryň köpüsini işjeňleşdirmek üçin zerur bolan ýagtylyk, bir dýuým dokumanyň üçden birinden (1 santimetr) geçip bilmez. Şol sebäpli PDT, adatça deriniň aşagyndaky ýa-da aşagyndaky ýa-da içki organlaryň ýa-da boşluklaryň astyndaky çişleri bejermek üçin ulanylýar (3). PDT uly çişleri bejermekde has täsirli däl, sebäbi ýagtylyk bu çişlere uzak geçip bilmeýär (2, 3, 6). PDT ýerli bejergidir we köplenç ýaýran (metastazlaşdyrylan) rak keselini bejermek üçin ulanylyp bilinmez (6).
PDT-de haýsydyr bir kynçylyk ýa-da ters täsir barmy?
Porfimer natriý bejergiden soň takmynan 6 hepde derini we gözleri ýagtylyga duýgur edýär (1, 3, 6). Şeýlelik bilen, hassalara azyndan 6 hepde göni gün şöhlesinden we açyk yşykdan gaça durmak maslahat berilýär.
Fotosensilizatorlar çişlerde köpelýär we işjeňleşdiriji yşyk çişe gönükdirilýär. Netijede sagdyn dokuma zeper ýetmegi az bolýar. Şeýle-de bolsa, PDT ýakyn sagdyn dokumalarda ýanmaga, çişmäge, agyrylara we yzlara sebäp bolup biler (3). PDT-nyň beýleki zyýanly täsirleri bejerilýän ýer bilen baglanyşykly. Olara üsgülewük, ýuwutmakda kynçylyk, aşgazan agyrylary, agyryly dem almak ýa-da dem gysmak bolup biler; bu ýaramaz täsirleri adatça wagtlaýyn bolýar.
PDT üçin geljekde näme bar?
Gözlegçiler PDT-nyň netijeliligini ýokarlandyrmagyň we beýleki rak kesellerine ýaýratmagyň ýollaryny öwrenmegi dowam etdirýärler. PDT-iň beýniniň, deriniň, prostata, ýatgy we garyn boşlugynyň (içegäni, aşgazany we bagyry öz içine alýan boşluk) düwnük kesellerinde PDT-iň ulanylyşyna baha bermek üçin kliniki synaglar (gözleg işleri) geçirilýär. Beýleki gözlegler has güýçli (1), has anyk rak öýjüklerini (1, 3, 5) nyşana alýan we dokumalara girip bilýän we çuň ýa-da uly çişleri bejerip bilýän fotosensilizatorlary ösdürmäge gönükdirilendir (2). Şeýle hem gözlegçiler enjamlary (1) we işjeňleşdiriji yşyk (5) gowulandyrmagyň ýollaryny derňeýärler.
Saýlanan salgylanmalar
- Dolmans DE, Fukumura D, Jain RK. Düwnük keseliniň fotodinamiki bejergisi. Tebigat Rak 2003; 3 (5): 380–387. [PubMed Abstrakt]
- Wilson BC. Düwnük keseliniň fotodinamiki bejergisi: ýörelgeler. Kanadanyň gastroenterologiýa Journalurnaly 2002; 16 (6): 393–396. [PubMed Abstrakt]
- Vrouenraets MB, Visser GW, Gar GB, van Dongen GA. Esasy ýörelgeler, onkologiýada amalyýetler we fotodinamiki terapiýanyň gowulaşmagy. Antikanser barlaglary 2003; 23 (1B): 505-522. [PubMed Abstrakt]
- Dougherty TJ, Gomer CJ, Henderson BW we ş.m. Fotodinamiki terapiýa. Milli düwnük institutynyň 1998urnaly 1998; 90 (12): 889–905. [PubMed Abstrakt]
- Gudgin Dikson EF, Goýan RL, Pottier RH. Fotodinamiki bejergide täze ugurlar. Öýjükli we molekulýar biologiýa 2002; 48 (8): 939–954. [PubMed Abstrakt]
- Capella MA, Capella LS. Köpugurly garşylykdaky yşyk: köp dermanlara çydamly çişleriň fotodinamiki bejergisi. Biomedikal Ylym 2003urnaly 2003; 10 (4): 361–366. [PubMed Abstrakt]
Awtomatiki täzelenmäni düşündiriň